Το «ξύπνημα» του Ήλιου

Επιμέλεια και παρουσίαση:

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛ

Μέλος της εταιρίας αστρονομίας και διαστήματος Βόλου

Credit: NASA/SDO

Το τρέχον έτος 2011 οι ηλιακοί φυσικοί περιμένουν να είναι πολύ σημαντικό για τον διαστημικό καιρό λόγω του Ήλιου, μετά από μια φάση ύφεσης και χαμηλής δραστηριότητας και ενδεχομένως μπορεί να ακολουθήσει μια καταστροφική περίοδο αναταραχών. Το «ξύπνημα» του Ήλιου αναμένεται να φθάσει στο μέγιστο σημείο του κάποια στιγμή μέσα στο 2013 και μέχρι τότε οι επιστήμονες θα βρίσκονται σε εγρήγορση για πιθανές καταστροφικές συνέπειες στα ηλεκτρονικά συστήματα και στα άλλα δίκτυα της Γης. Μετά από δύο αιώνες παρατηρήσεων των ηλιακών κηλίδων, των σχετικά πιο ψυχρών περιοχών στην επιφάνεια του ήλιου, οι οποίες σχετίζονται με τη μαγνητική δραστηριότητα του άστρου, οι αστρονόμοι έχουν συμπεράνει ότι...
ο ήλιος ακολουθεί κατά προσέγγιση ένα 11ετή κύκλο αυξομείωσης της συμπεριφοράς του. Ο πιο πρόσφατος κύκλος άρχισε το 1996 και, για άγνωστους μέχρι σήμερα λόγους, συνεχίστηκε για περισσότερο χρονικό διάστημα από ό,τι συνήθως. Όμως πληθαίνουν πλέον τα σημάδια ότι οι Ήλιος βγαίνει από την αδράνεια του, κάτι που θα γίνει φανερό το επόμενο έτος, το οποίο θα σηματοδοτήσει την αρχή μιας ακόμα φάσης ενεργητικότητας με διάρκεια γύρω στα δυόμιση χρόνια και με αποκορύφωμα ένα νέο «ηλιακό μέγιστο» περίπου στα μέσα του 2013, όπως εκτίμησε ο επιστήμονας Joe Kunches του Κέντρου Πρόβλεψης Διαστημικού Καιρού της NASA. Οι «εκρήξεις» ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας και φορτισμένων σωματιδίων (γνωστές ως Στεφανιαίες Εκτινάξεις Μάζας) από τον ήλιο χρειάζονται μερικές μέρες για να φτάσουν στον πλανήτη μας, όπου -εκτός από το φαντασμαγορικό σέλας που προκαλούν στους δύο πόλους, καθώς συγκρούονται με το γήινο μαγνητικό πεδίο- μπορεί να αποσυντονίσουν διάφορα ηλεκτρονικά συστήματα και δορυφόρους. Αυτό δε το κρουστικό κύμα όταν φτάνει στη Γη συμπιέζει το προστατευτικό μαγνητικό πεδίο του πλανήτη μας και απελευθερώνει ενέργεια ορατή σε υψηλά γεωγραφικά πλάτη, με τη μορφή του Σέλαος – είτε το Βόρειο είτε το Νότιο Σέλας. Αλλά δεν συμβαίνουν μόνο αυτά τα γεγονότα.

Οι Στεφανιαίες Εκρήξεις Μάζας μπορούν να απελευθερώσουν ηλεκτροστατικές εκκενώσεις και γεωμαγνητικές καταιγίδες που μπορούν να αναστατώσουν ή ακόμα και να βγάλουν νοκ-άουτ τις ηλεκτρονικές διατάξεις, τις τηλεπικοινωνίες – ιντερνέτ από τις οποίες εξαρτάται απόλυτα η κοινωνία μας. Στην πρώτη γραμμή βρίσκονται οι τηλεπικοινωνιακοί δορυφόροι σε γεωστατική τροχιά, δηλαδή σε ύψος 36.000 χιλιομέτρων και οι δορυφόροι του Παγκόσμιου Συστήματος Εντοπισμού Θέσης (GPS) σε ύψος 20.000 χιλιομέτρων, από τους οποίους εξαρτώνται πλήρως τόσον τα σύγχρονα αεροσκάφη όσο και τα πλοία.

Τον Απρίλιο του 2010, το Intelsat έχασε τον Galaxy 15, που προσφέρει επικοινωνίες πάνω από τη Βόρεια Αμερική, χτυπημένο προφανώς από την ηλιακή δραστηριότητα. Το 2005, οι ακτίνες Χ από μια ηλιακή καταιγίδα διατάραξαν τις επικοινωνίες δορυφόρων-εδάφους καθώς και τα σήματα GPS για περίπου 10 λεπτά. Για να αντιμετωπίσουν την ηλιακή μανία, οι σχεδιαστές των δορυφόρων επιλέγουν την ισχυρή θωράκιση τους, ακόμη και αν αυτή κάνει τον εξοπλισμό βαρύτερο και πιο ογκώδες και συνεπώς πιο ακριβή την εκτόξευση. Μια άλλη προφύλαξη είναι να υπάρχουν εφεδρικά συστήματα σε περίπτωση που ένας δορυφόρος ή ένα σύστημα δυσλειτουργεί. Το 1859 παρατηρήθηκε η μεγαλύτερη CME η οποία δημιούργησε κόκκινα, μωβ και πράσινα σέλη ακόμη και σε τροπικά γεωγραφικά πλάτη. Η νέα τότε τεχνολογία του τηλέγραφου τρελάθηκε. Τα γεωμαγνητικά επαγόμενα ρεύματα πάνω στα καλώδια κατέστρεψαν πολλές συσκευές τηλέγραφου, καίγοντας ακόμη και το χαρτί των τηλεγραφημάτων. Το 1989, μια πολύ μικρότερη CME χτύπησε το δίκτυο της ηλεκτρικής ενέργειας από υδροηλεκτρικό σταθμό στο Κεμπέκ του Καναδά, προκαλώντας επί εννέα ώρες μια συσκότιση για έξι εκατομμύρια ανθρώπους. Αν γίνει δε η επανεμφάνιση σήμερα του φαινομένου που είδαμε το 1921, θα καίγονταν 350 βασικοί μετασχηματιστές, αφήνοντας πάνω από 130 εκατομμύρια ανθρώπους χωρίς ενέργεια. Μια μεγαλύτερη μάλιστα καταιγίδα θα μπορούσε να κοστίσει ανάμεσα σε ένα και δύο τρισεκατομμύρια δολάρια κατά το πρώτο έτος. Ενώ η πλήρης αποκατάσταση του δικτύου θα μπορούσε να χρειαστεί από 4 έως 10 χρόνια. «Νομίζω ότι υπάρχει κάποια υπερβολή πάνω στις δρακόντειες συνέπειες», δήλωσε ο Joe Kunches της NASA. «Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν πολλά που δεν γνωρίζουμε για τον Ήλιο. Ακόμα στην δήθεν μείωση, ή την ήσυχη φάση, μπορεί να υπάρχουν μαγνητικά πεδία στον Ήλιο, τα οποία είναι πολύ συγκεντρωμένα και γεμάτα ενέργεια για πολύ χρόνο. Εν ολίγοις, έχουμε ένα μεταβλητό αστέρι.»

Για να καταλάβετε λίγα πράγματα για το αστέρι μας, όλη αυτή η δραστηριότητα δεν γίνεται πάντα προς το μέρος της γης. Ο Ήλιος για να κάνει μια περιφορά στον εαυτό του χρειάζονται 25-26 μέρες, όλα αυτά που συμβαίνουν είναι φυσιολογικά και δεν χρειάζεται καμία ανησυχία. 1954 και το 2008 ο Ήλιος δεν είχε καμία δραστηριότητα δεν υπήρχαν κηλίδες και ενεργές περιοχές.