Ελβετία: Η χώρα όπου η έννοια της λέξης «Πολίτης» έχει νόημα

Γράφει ο 

Παν. Γρ. Σταμούλης

Παιδίατρος

Αρθρογράφος της εφημερίδας "Βόρειες Σποράδες"

Πάντα είχα την επιθυμία και την πρόθεση να γράψω δυο λόγια γι΄ αυτή την αξιοθαύμαστη και μοναδική χώρα της Κεντρικής Ευρώπης, αλλά μου έλειπαν οι προσωπικές εμπειρίες . Οι μόνες πληροφορίες που είχα γι΄ αυτήν ήταν από αφηγήματα φίλων και από διαφόρου είδους αναγνώσματα. Η πρόσφατη μου επίσκεψη εκεί μου δίνει την ευκαιρία, μέσα στον περιορισμένο χώρο που ευγενικά μου παραχωρεί τούτη η έγκριτη ιστοσελίδα, να μοιραστώ μαζί σας τις εντυπώσεις που αποκόμισα μαζί με κάποιες σκέψεις προβληματισμού.

«Ξενέρωτοι ρολογάδες»

Ξέρω πως οι Ελβετοί δεν χαίρουν καλής φήμης στη χώρα μας. Ξενέρωτους ρολογάδες και τραπεζίτες τους λέει ο λαός μας. Βέβαια, τα τυριά τους είναι υπέροχα και οι σοκολάτες τους πεντανόστιμες. Όσο για την Δημοκρατία τους –Άμεση Δημοκρατία την λένε– είναι τόσο αποτελεσματική, όσο και η απόλυτη καθαριότητα και τάξη που βασιλεύει παντού.

Πλούσια χώρα

Τα τελευταία χρόνια, με αυτά που ακούμε και διαβάζουμε, έχουμε συνδέσει την Ελβετία με μαύρο χρήμα, αλλά την ιδία στιγμή εκείνη μόλις ολοκλήρωσε επιτυχώς, μετά από 20 χρονιά εργασιών, το μεγαλύτερο σιδηροδρομικό τούνελ του κόσμου, μήκους 57 χιλιομέτρων!

Μια χώρα που συχνά - πυκνά οργανώνει δημοψηφίσματα δίνοντας στους πολίτες της την δυνατότητα να αποφασίσουν σε ποια χώρα θέλουν να ζουν. Βέβαια, είναι πλούσιοι, πολύ πλούσιοι. Αυτό το διακρίνεις με την πρώτη ματιά από τη στιγμή που θα πατήσεις το πόδι σου εκεί. Κάποιοι από μας ενοχλούνται γι΄ αυτό. 

Γιατί, όμως, μας ενοχλεί ο πλούτος τους; Μήπως εκμεταλλεύτηκαν άλλους λαούς, όπως πχ οι αποικιοκράτες; Αλλά, από ό,τι γνωρίζω, δεν είχαν αποικίες. Μήπως ήταν σκανδαλωδώς τυχεροί και ζούσαν πάνω σε πετρέλαιο; Όχι, κάθε άλλο. Η χώρα τους ήταν θεόφτωχη, όλο βουνά, χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα. Κυριολεκτικά, στη μέση του πουθενά!

Ο πλούτος και η ευμάρεια των Ελβετών είναι απόρροια της παλιάς αστικής χρηστομάθειας που έλεγε: η σκληρή δουλειά φέρνει καρπούς. Γενικά, η Ελβετία είναι το απόλυτο αστικό όραμα. Ο επινοητής του κοινωνικού συμβολαίου και πατέρας της Γαλλικής επανάστασης, Ζαν Ζακ Ρουσσώ, (αποκαλούσε τον εαυτό του «πολίτη της Γενεύης») θα ήταν ευτυχής αν την έβλεπε σήμερα.

Μια διαφορετική χώρα

Έχω ταξιδέψει σε πολλές χώρες και έχω συναναστραφεί χιλιάδες ανθρώπους. Όταν ήρθα στην Ελβετία, γρήγορα πείστηκα ότι η ελβετική κοινωνία είναι διαφορετική από όσες έχω δει και προσπαθήσει να καταλάβω. Είναι μια κοινωνία φτιαγμένη πάνω στη στιβαρή παραδοχή ότι κάθε μέλος της είναι και συμπεριφέρεται ως τέλειος πολίτης. Καθένας προσωπικά νιώθει και συμπεριφέρεται ως τέτοιος. Είναι τρομερά σημαντικό γι΄ αυτούς να υπάρχει ισότητα και δικαιοσύνη σε όλα. 

Έχουν αυστηρή αντίληψη του ιδιωτικού χώρου και του προσωπικού χρόνου, γι΄ αυτό δεν είναι εύκολα προσπελάσιμοι στην ιδιωτική τους ζωή. Αλλά δεν θα δείτε πουθενά στον κόσμο τέτοιο σεβασμό στην ουρά, τέτοια υπομονή και καρτερικότητα μέχρι να εξυπηρετηθεί απόλυτα ο μπροστινός τους. Δεν περνάει ο «γλυκός λόγος» στον κυρ – πόλισμαν, όταν παρανομήσεις. Δεν υπάρχουν δικαιολογίες, όταν γίνεται έλεγχος εισιτηρίων. Όταν το κράτος σου προσφέρει τα πάντα, συμπεριλαμβανομένου ενός συγκοινωνιακού δικτύου που πάντα είναι στην ώρα του και έχει σχεδιαστεί να σε πηγαίνει παντού, εσύ, ως πολίτης οφείλεις, τουλάχιστον, να πληρώνεις πάντα το εισιτήριο σου.

«Επιτρεπτή» … παρανομία

Ζώντας σε ένα οργανωμένο κράτος, όπως το ελβετικό, αυτόματα πέφτει πολύ χαμηλά το ψυχολογικό όριο της …«επιτρεπτής» παρανομίας. Και προσθέτω τον όρο «επιτρεπτής», γιατί θεωρώ –καλώς ή κακώς– ότι υπάρχει σε όλους μας ένας προσωπικός ηθικός πήχης μιας κάποιας ανούσιας, ανεκτής παρανομίας. Ζώντας, λοιπόν, σε ένα οργανωμένο κράτος, αυτός ο ηθικός πήχης ολοένα και χαμηλώνει, γιατί η ίδια η πραγματικότητα σε κάνει να στερεύεις από δικαιολογίες. Και όπου το κράτος έχει σχεδιαστεί να λειτουργεί ως Κράτος, τότε ο εκάστοτε πολίτης νιώθει ότι πρέπει να συμπεριφέρεται ως ιδανικός πολίτης. Τα επιχειρήματα / δικαιολογίες του τύπου «είμαστε άνθρωποι» (εννοώντας την αδύναμη φύση μας) ή ότι «ήταν μια στιγμή αδυναμίας» δεν περνάνε, γιατί η πολιτεία σε εμπιστεύεται και δεν ανέχεται ούτε κατ΄ ιδέαν να προδώσεις την εμπιστοσύνη της. Πιστεύω ότι πρέπει να αισθάνεσαι υπέροχα όταν σου συμπεριφέρονται ως τέλειο και ισχυρό πολίτη!

Βόρειοι και Νότιοι

Η διαφορά από εμάς –και θα έλεγα ολοκλήρου του ευρωπαϊκού Νότου– είναι σοκαριστική. Στη χώρα μας, έχουμε κυβερνήσεις και νομολογίες που θεωρούν a priori τον Πολίτη ως ψευδόμενο, ως κλέφτη, ως μη δίκαιο. Σαν να εργάζεται η Κυβέρνηση εναντίον των πολιτών. Με αυτή την παραδοχή και με ένα σκληρό και πολυδαίδαλο νομικό σύστημα, γίνονται όλα τα μικρο-ρουσφέτια παραβίασης των κανόνων της κοινωνίας (από μια κλήση της τροχαίας έως τον γνωστό μας στην εφορία και το σύστημα Υγείας). Πολίτες που επί 40 χρόνια μεγάλωσαν με το «εγώ» πιο δυνατό από το «εμείς». Και, έτσι, μαθημένοι με το ότι πάντα μπορείς να ξεπερνάς το σύστημα, παρανομούν έναντι του κοινού καλού. Κρύβε από τις Αρχές, διαστρέβλωσε λίγο την αλήθεια, πες ότι γνωρίζεις τον τάδε και ξαφνικά αποκτάς μια μικρή δόση εξουσίας. Στην Ελβετία δεν υπάρχει αυτό το εχθρικό, διαπλεκόμενο, αέναο παιχνίδι…

Επίλογος

Σκληρή και αμείλικτη η καθημερινότητα της (μη) προσαρμογής της νεοελληνικής κοινωνίας στη νέα πραγματικότητα, αρκούμενη στο να αφορίζει αναπολώντας τα περασμένα εγωκεντρικά χρονιά, όπου σαν άλλη Σοβιετία ο καθένας απλά αδιαφορούσε για τον διπλανό του και για το κοινωνικό σύνολο πέρα από βαρύγδουπες δηλώσεις κενές ουσίας. Επτά ολόκληρα χρόνια μετά την χρεοκοπία της χώρας και με την κοινωνία πεσμένη στα γόνατα, να αρνείται πεισματικά να δει την πραγματικότητα και να αντιδράσει.

Μια κοινωνία εντελώς απονευρωμένη και παραδομένη στην μοίρα της εξακολουθεί να παρακολουθεί στα τηλεοπτικά παράθυρα πολιτικούς που μαλλιοτράβιουνται περί όνου σκιάς. Ένα κοινωνικό σύνολο που ενώ ομνύει στο όνομα της Κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και των «κοινωνικών του δικαιωμάτων» απαράλλακτα εξακολουθεί την θλιβερή νοοτροπία της κοινωνικής αδιαφορίας και της κατά το δοκούν τήρησης και εφαρμογής των Νομών: Ανάλογα με τις προσωπικές προτιμήσεις, γούστα ή συμφέροντα του καθενός. (Δείτε μόνο την επιδεικτική περιφρόνηση του αντικαπνιστικού νομού σε κάθε λογής καφέ και εστιατόρια, ακόμα και σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας, και θα πειστείτε για του λόγου το αληθές!)

Θλιβερό συμπέρασμα

Το μοναδικό κοινό σημείο που έχει η Ελλάδα με την Ελβετία είναι τα δυο πρώτα γράμματα του ονόματος της. Τίποτε περισσότερο!