Δυο σύγχρονα ναυάγια ξύλινων σκαφών στη Σκόπελο

Η Σκόπελος, το μεγαλύτερο από τα νησιά των Β. Σποράδων, αποτελεί ένα ανερχόμενο προορισμό για την καταδυτική κοινότητα. Οι κηρύξεις για την προστασία των ενάλιων αρχαιολογικών χώρων στις δημοφιλέστερες παραλίες του νησιού, Αγνώντας, Πάνορμος και Στάφυλος (ΥΑ 23181/12-9- 1969), σε συνδυασμό με την απουσία υπηρεσιών οργανωμένης κατάδυσης στο νησί μέχρι το 2014, άφησαν το πεδίο σχετικά ανεξερεύνητο. 

Tμήμα του 1ου ναυαγίου, όπου διακρίνεται η άγκυρα

Μετά την ίδρυση και λειτουργία του Καταδυτικού Κέντρου Σκοπέλου, αρχικά σε μια βάση στην παραλία Αντρίνες (όρμος Πανόρμου) και στη συνέχεια και σε μια δεύτερη στην Χώρα, άρχισε η εξερεύνηση της ακτογραμμής του νησιού. Αυτό έχει αποδώσει έως τώρα ένα σύνολο δεκαοκτώ θέσεων όπου πραγματοποιούνται συστηματικά οι δραστηριότητες του καταδυτικού κέντρου. Επιπλέον κάθε χρόνο γίνονται αναγνωριστικές καταδύσεις (scout diving) σε καινούργιους προορισμούς για

την διεύρυνση της γκάμας των παρεχόμενων επιλογών στους αυτοδύτες που επισκέπτονται το νησί.

Την περασμένη χρονιά (φθινόπωρο 2017) και στα πλαίσια αναζήτησης νέων θέσεων με ιδιαίτερα θεματικά χαρακτηριστικά, εντοπίστηκαν δυο σύγχρονα ναυάγια. Τα ναυάγια λειτουργούν ως “χρονοκάψουλες” που περιμένουν να ξεδιπλώσουν την ιστορία τους. Ακόμη και σ’ ένα βάθος χρόνου μερικών δεκαετιών κρύβονται στοιχεία του πολιτισμού μας. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι και τη δεκαετία του 80’ τα ξύλινα σκάφη κυριαρχούσαν στις καθημερινές δραστηριότητες των νησιωτών, πολλές από τις οποίες (ψάρεμα, εμπόριο, μετακινήσεις) διατηρήθηκαν απαράλλαχτες για αιώνες. Καθώς άλλα υλικά εισέβαλαν και επικράτησαν στην ναυπηγική, τα ξύλινα σκάφη τείνουν να γίνουν “μουσειακό” είδος της ενάλιας πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Tμήμα του 2ου ναυαγίου, όπου διακρίνεται το ιστίο

Τα δυο εντοπισμένα ναυάγια δεν αναφέρονται στους ναυτικούς χάρτες, βρίσκονται σε βάθη

μεγαλύτερα από τα 30 μ. και δεν έχει γίνει ακόμη η ταυτοποίησή τους. Πρόκειται για υπολείμματα ξύλινων σκαφών μεσαίου μεγέθους, τα οποία φαίνεται να βυθίστηκαν πριν 30 40 χρόνια. Το πρώτο ναυάγιο βρίσκεται στην περιοχή Αμάραντος (έξω από τον όρμο του Αγνώντα). Κάθεται σε αμμώδη επικλινή βυθό και διακρίνονται οι διαστάσεις του, κατασκευαστικές λεπτομέρειες και μέρος του φορτίου του. Το δεύτερο βυθισμένο σκάφος είναι διάσπαρτο σε βραχώδη βυθό με απότομες κλίσεις στην ευρύτερη περιοχή Καναπίτσας (έξω από τον όρμο του Πανόρμου) και διακρίνονται μέρη του κύτους και του εξοπλισμού του. Σύμφωνα με τα παραπάνω αρχικά δεδομένα προκύπτουν ενδιαφέρουσες προοπτικές για την αναψυχή και την εξειδικευμένη εκπαίδευση αυτοδυτών.

Oρθομωσαϊκό 1ου ναυαγίου

Η προστασία και ανάδειξη προέχουν ως πρακτικές σύμφωνα με την Συνθήκη της UNE επιτόπια SCO για την Προστασία της Ενάλιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, έχοντας όμως ως άμεσο αποδέκτη κυρίως το καταδυόμενο κοινό. Από την άλλη, η συνεισφορά των μελών της καταδυτικής κοινότητας με εξειδικευμένη εκπαίδευση σε σχετικά θέματα, σε συνδυασμό με τις δυνατότητες των σύγχρονων μεθόδων ψηφιακής αποτύπωσης και τρισδιάστατων αναπαραστάσεων επιτρέπουν τη διάχυση και την προβολή στο ευρύτερο – μη καταδυόμενο - κοινό. Τα συγκεκριμένα ναυάγια αν και δεν μπορούν να θεωρηθούν μνημεία (καθ’ ότι είναι νεότερα των 50 ετών), αποτελούν μαρτυρίες μια άλλης εποχής που εκτίθενται στους καταδυόμενους επισκέπτες της Σκοπέλου.

Κατά την προσέγγιση ναυαγίων υποβρυχίως τηρούνται συγκεκριμένες διαδικασίες τόσο για την ασφάλεια των αυτοδυτών όσο και για την απόλυτη διατήρηση των ευρημάτων in situ. Η συλλογή δεδομένων για την αποτύπωση και πιθανή ταυτοποίηση άγνωστων βυθισμένων σκαφών προϋποθέτει επιπλέον γνώσεις και δεξιότητες. Οι αυτοδύτες που θα βρεθούν στην περιοχή έχουν την δυνατότητα να παρακολουθήσουν προγράμματα εξειδικευμένης εκπαίδευσης πάνω στα συγκεκριμένα θέματα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι ειδικότητες PADI Wreck Detective και PADI Underwater Survey Diver που παρέχονται από το Καταδυτικό Κέντρο Σκοπέλου και με τις οποίες οι αυτοδύτες εκπαιδεύονται αντίστοιχα να συμμετέχουν με ασφάλεια σε διαδικασίες για την αναγνώριση και την αποτύπωση ευρημάτων.

Η καταδυόμενη ερευνητική ομάδα που ανακάλυψε τα ναυάγια αποτελείτο από τον Κώστα Ντάνη, Ηλεκτρολόγο Μηχανικό - PADI OW Scuba Instructor, Αναστάσιο Κτίστη, Μηχανολόγο Μηχανικό - PADI OW Scuba Instructor, Βασίλη Βούκαλη, Οικονομολόγο - PADI OW Scuba Instructor, Άγγελο Μαγκλή, Πολιτικό Μηχανικό - PADI OW Scuba Instructor και Κίμων Παπαδημητρίου, Δρ. Αγρονόμο & Τοπογράφο Μηχανικό - PADI IDC Staff Instructor.

Κίμων Παπαδημητρίου