ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΒΟΡΕΙΕΣ ΣΠΟΡΑΔΕΣ [ΑΡΧΕΙΟ]: Κατάδυση σε ένα αρχαίο Ναυάγιο

Η Αλόννησος, το τρίτο κατά σειρά νησί των Σποράδων με χαρακτηριστική ομορφιά εξ αιτίας του φυσικού της κάλους με τις πανέμορφες παραλίες και την πυκνή βλάστηση, από τις 3 Αυγούστου, θα αποτελεί και κέντρο πολιτιστικού ενδιαφέροντος καθότι για πρώτη φορά το αρχαίο ναυάγιο της Περιστέρας θα μπορεί να είναι επισκέψιμο από την καταδυτική κοινότητα.

Το ναυάγιο της Περιστέρα με τους χιλιάδες αμφορείς

Για την επίτευξη του εγχειρήματος χρειάστηκαν πολλά χρόνια μέχρι να φτάσει, τόσο το νομικό πλαίσιο της Ελλάδας σε ένα επαρκές επίπεδο ωριμότητας, όσο και η ίδια ιδέα του. Αφορμή για την υλοποίηση της ιδέας αποτέλεσε το Βραβευμένο Πρότυπο Καινοτόμο Σχέδιο Ανάπτυξης «Άνω Μαγνήτων Νήσοι», το οποίο χαρακτηρίστηκε ως «έργο σημαία» του ΕΣΠΑ 2007-2013 και έθεσε σε προτεραιότητα την ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού στις Νήσους Αλοννήσου και Σκοπέλου, μέσω κυρίως της δημιουργίας των πρώτων Ενάλιων Επισκέψιμων Αρχαιολογικών Χώρων (ΕΕΑΧ) ή «Υποβρυχίων Μουσείων», όπως προβλεπόταν στον Ν. 3409/05. Παράλληλα, με το σχέδιο αυτό, επισημαίνεται ως σημαντική η παράμετρος της ανάδειξης ενός σημαντικού αριθμού (τουλάχιστον 5)ενάλιων αρχαιολογικών θέσεων σε μία περιοχή ως επισκέψιμων, με κριτήριο την οικονομική βιωσιμότητα του έργου και της δημιουργίας ενός εκδρομικού τουριστικού προϊόντος τουλάχιστον μίας εβδομάδας, πάντα με βάση τις αρχές προστασίας της ενάλιας πολιτιστικής κληρονομιάς αλλά και την εμπειρία από τη διεθνή πρακτική.

Στην συνέχεια, με το ευρω-μεσογειακό έργο BLUEMED, η ιδέα αυτή, σε πιλοτική μορφή, έφτασε στην υλοποίηση της, ύστερα από μία συλλογική προσπάθεια δημόσιων και ιδιωτικών φορέων της Ευρώπης και κυρίως της Μεσογείου. Ανάμεσα τους η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, η Περιφέρεια Θεσσαλίας και ο Δήμος Αλοννήσου, ελληνικοί φορείς που συνέβαλαν σημαντικά σε αυτό το εγχείρημα και υλοποίησαν πολλούς από τους στόχους του προγράμματος στην Ελλάδα.

Δύο από τις τέσσερις επιλεγόμενες πιλοτικές θέσεις αρχαίων ναυαγίων του έργου
BLUEMED, Γλάρος (πάνω) και Κίκυνθος (κάτω) που βρίσκονται κοντά στην περιοχή της Αμαλιάπολης στον Παγασητικό κόλπο.

Παράλληλα με αυτό και μέσω του έργου, δημιουργήθηκαν και τα Κέντρα Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης της Γνώσης, γνωστά και ως KACs (Knowledge Awareness Centers) σε Αμαλιάπολη, Αλόννησο, Ιταλία και Κροατία, με τα οποία οι ενάλιες πιλοτικές θέσεις του έργου δύνανται να είναι προσβάσιμες από ένα ευρύτερο κοινό και όχι αμιγώς καταδυτικό με την εφαρμογή καινοτόμων τεχνολογιών, επαυξημένης (AR) και εικονικής πραγματικότητας (VR). Με το έργο BLUEMED δίνεται επίσης η δυνατότητα στους συνεργαζόμενους φορείς να προβάλλουν τις υπηρεσίες τους μέσω της πλατφόρμας του (http://meddiveinthepast.eu/welcome), στο παγκόσμιο κοινό.

Το KAC στην Αλόννησο

Το πρώτο Υποβρύχιο Μουσείο στην Ελλάδα θα είναι επισκέψιμο από τις 3 του Αυγούστου του 2020 μέχρι και τις 2 Οκτωβρίου του 2020 από ερασιτέχνες και επαγγελματίες αυτοδύτες, οι οποίοι θα συνοδεύονται από πιστοποιημένους επαγγελματίες αυτοδύτες τοπικών καταδυτικών κέντρων και θα έχουν τη δυνατότητα να ξεναγηθούν, να εξερευνήσουν το ναυάγιο και να δουν από κοντά τους εντυπωσιακούς αμφορείς του.

Το νησί

Η νήσος Αλόννησος απέχει 35 ναυτικά μίλια από την Εύβοια και 68 ναυτικά μίλια από το Βόλο. Έχει έκταση 64 τετραγωνικά χιλιόμετρα, μήκος ακτών 65 χιλιόμετρα. Ο μεγαλύτερος οικισμός είναι το Πατητήρι που είναι και το λιμάνι του νησιού, ο πληθυσμός της είναι περίπου 2.425 κάτοικοι και οι υψηλότερες κορφές της είναι το Κουβούλι με 476 μέτρα και η Γελαδιά με 456 μέτρα. Κατά την αρχαιότητα ήτανε γνωστή και ως Ίκος και αργότερα Ηλιοδρόμια. Η Αλόννησος, κλασικό λημέρι πειρατών, με άγρια ομορφιά, κρυστάλλινα νερά, ήρεμους ρυθμούς και απίστευτη φυσική ομορφιά τοπίου αποτελεί ένα ανεξερεύνητο κόσμημα στο αρχιπέλαγος. Είναι κατοικημένη από τους απώτατους προϊστορικούς χρόνους με σημαντικές αρχαιολογικές τοποθεσίες όπως το Κοκκινόκαστρο (θέση της Μέσης Παλαιολιθικής εποχής που αποτελεί την πρωιμότερη μαρτυρία ανθρώπινης παρουσίας στο Αρχιπέλαγος του Αιγαίου) και στεφανωμένη με την παλιά Αλόννησο η οποία αποτελεί την παλιά πρωτεύουσα του νησιού, που εγκαταλείφθηκε το 1965 έπειτα από ισχυρό σεισμό και ανακαινίστηκε πρόσφατα από ιδιώτες, κυρίως ξένους. Στο ψαροχώρι Στενή Βάλα με τον ομώνυμο όρμο βρίσκεται και η βάση του Φορέα για την προστασία της Μεσογειακής Φώκιας και των οικοσυστημάτων της περιοχής.

Αεροφωτογραφία από το λιμάνι της Αλοννήσου (Πηγή: https://alonissos.gr)

Η Αλόννησος αποτελεί τη βάση του Εθνικού Θαλασσίου Πάρκου Αλοννήσου Βορείων Σποράδων (ΕΘΠΑΒΣ). Σκοπός της ίδρυσης του ΕΘΠΑΒΣ είναι η προστασία, διατήρηση και διαχείριση της φύσης και του τοπίου ως φυσική κληρονομιά και πολύτιμος εθνικός φυσικός πόρος σε εκτεταμένες χερσαίες και θαλάσσιες περιοχές των Βορείων Σποράδων, που διακρίνονται για τη μεγάλη βιολογική, οικολογική, αισθητική, επιστημονική, γεωμορφολογική και παιδαγωγική τους αξία. Ειδικότερα επιδιώκεται η αποτελεσματική προστασία του μοναδικού για την πολύπλευρη αξία του οικοσυστήματος των Βόρειων Σποράδων. Όπου εκτός από την ύπαρξη σπάνιων ειδών χλωρίδας, πανίδας, οικοτόπων, φυσικών διαπλάσεων και σχηματισμών, ζει και αναπαράγεται ο μεγαλύτερος πληθυσμός της Μεσογειακής φώκιας.

H μεσογειακή φώκια (Monachus Monachus), που μπορεί κανείς να συναντήσει στην περιοχή του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Αλοννήσου και Βόρειων Σποράδων

Το ναυάγιο

Το αρχαίο ναυάγιο με τους αμφορείς βρίσκεται στο νησί Περιστέρα στην ανατολική βραχώδη ακτή του νησιού, ανατολικά της Αλοννήσου, βόρεια του όρμου Κοκκάλια. Το φορτίο του πλοίου με το πλήθος αμφορέων καθώς και τα αντικείμενα που ανελκύστηκαν από τον βυθό χρονολογούν την ναυάγησή περίπου στο 425 π. Χ. Πρόκειται για ένα μεγάλο εμπορικό πλοίο, το μέγεθος του οποίου δεν ήταν σύνηθες για την εποχή. Με βάση τα παρόντα στοιχεία δεν μπορεί να καθοριστεί το λιμάνι αναχώρησης και άφιξης καθώς δεν είναι σίγουρη η εμπορική διαδρομή που ακολούθησε εάν και υπάρχουν πολλές θεωρίες σχετικές με το θέμα.

Γενική λήψη από το ναυάγιο της Περιστέρας

Το ναυάγιο βρέθηκε από τον Δημήτρη Μαυρίκη το 1985, επαγγελματία ψαρά και κάτοικο Αλοννήσου ο οποίος και το υπέδειξε τότε στην Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων (ΕΕΑ). Έπειτα από σχεδόν 10 χρόνια, το 1992, ξεκίνησε μια συστηματική ανασκαφή υπό τη διεύθυνση της καταδυόμενης αρχαιολόγου Δρ. Ελπίδας Χατζηδάκη, αρχικά για δύο ανασκαφικές περιόδους (1992-1993), και έπειτα το έτος 1999 και 2000-2001. Τα αντικείμενα που ανελκύστηκαν καθώς και μέρη του σκαριού του πλοίου δεν αποκάλυψαν πολλές πληροφορίες πάρα μόνο ότι πρόκειται για ένα μεγάλο εμπορικό πλοίο, περίπου 25 μέτρων, η ύπαρξη του οποίου καταρρίπτει την θεωρία περί κατασκευής μικρών εμπορικών πλοίων τον 5ο αι. π. Χ.

Το βάθος του ναυαγίου κυμαίνεται από τα 22-33μ με άριστες συνθήκες ορατότητας εάν οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν.

Η μελέτη των αμφορέων έδειξε δύο τύπους αμφορέων, «Μένδης» και «Πεπαρίθου», στοιχείο που υποδηλώνει ότι το φορτίο μετέφερε κρασί από την Μένδη και την Σκόπελο.

Τα Καταδυτικά Κέντρα στην υπηρεσία της Ενάλιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Σύμφωνα με την καινούργια νομοθεσία (ΝΟΜΟΣ 4688/2020 - ΦΕΚ Α 101/24.05.2020), οι Ενάλιοι Αρχαιολογικοί Χώροι (ΕΕΑΧ) θα μπορούν να είναι επισκέψιμοι αποκλειστικά και μόνο με την καθοδήγηση ειδικά αδειοδοτούμενου προσωπικού παρόχων καταδυτικών υπηρεσιών αναψυχής καθώς και η περιήγηση σε βάρκες με γυάλινο πυθμένα ή άλλα μέσα παρατήρησης του βυθού. Ως εκ τούτου για την επίσκεψη των ενδιαφερόμενων αυτοδυτών απαραίτητη είναι η επικοινωνία τους με κάποιο καταδυτικό κέντρο με πιστοποιημένους αυτοδύτες για την ξενάγηση στο ναυάγιο.

Το Ikion Diving Center, το οποίο βρίσκεται στην Στενή Βάλα Αλοννήσου, με τους πιστοποιημένους αυτοδύτες PADI θα προσφέρει τις υπηρεσίες του καθώς και οποιαδήποτε βοήθεια στους ενδιαφερόμενους σε σημεία απόπλου και κατάπλου στο λιμάνι έτσι ώστε να μπορούν να απολαύσουν αυτή την μοναδική εμπειρία της κατάδυσης τόσο στο αρχαίο ναυάγιο της Περιστέρας, σε περιοχές με φυσικό ενάλιο πλούτο όσο και μέρη Ζώνης Α’ του ΕΘΠΑΒΣ όπου επιτρέπονται η καταδύσεις αναψυχής.

Το ΙΚΙΟΝ Diving μαζί με το Skopelos Diving Center, το οποίο δραστηριοποιείται στο νησί της Σκοπέλου και βρίσκονται πλέον κάτω από την ίδια διαχείριση, προσφέρουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες στους επισκέπτες των δύο αυτών νησιών με μια εξαιρετική ομάδα ανθρώπων που υποστηρίζουν τις καταδυτικές υπηρεσίες, με πέντε σκάφη, τέσσερεις αεροσυμπιεστές, τον απαραίτητο εξοπλισμού και εγκαταστάσεις σε καίρια σημεία των νησιών έτσι ώστε οι καταδύσεις, καθώς και οι περιηγήσεις με αναπνευστήρα, να γίνονται σε ασφαλές περιβάλλον, με άνεση και ως εκ τούτου ευχάριστες.

ΑΛΛΟΙ ΚΑΤΑΔΥΤΙΚΟΙ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ
Οι επισκέπτες των Σποράδων θα μπορούν επίσης, εκτός από το αρχαίο ναυάγιο της Περιστέρας να επισκεφτούν και σύγχρονα ναυάγια τόσο στην Αλόννησο όσο και στην Σκόπελο. Ανάμεσά τους και το θεαματικό σύγχρονο ναυάγιο «ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ», το οποίο βρίσκεται στο όρμο «Πανόρμου» στα δυτικά του νησιού. Με τον σχετικά πρόσφατο νόμο του 2018 με τον οποίον έγινε η ανα-οριοθέτηση του κηρυγμένου ΕΑΧ του Όρμου Πανόρμου απελευθερώθηκε το ναυάγιο και το έκανε άμεσα επισκέψιμο στην καταδυτική κοινότητα. Το φορτηγό πλοίο «ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ», βυθίστηκε ύστερα από μια προσπάθεια του να προσαράξει στο λιμάνι του Πανόρμου όταν παρουσιάστηκε πρόβλημα στο κύτος του πλοίου το οποίο οφείλονταν στο βαρύ του φορτίο (2.600 τόνους τσιμέντο) που μετέφερε από τον Βόλο στον Πειραιά. Το πλοίο παραμένει σε όρθια θέση στον αμμώδη βυθό του όρμου «Πανόρμου» στο μέγιστο βάθος των 43μ.