Η διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού (βιολογικό ρολόι) συνδέεται με την εμφάνιση και ανάπτυξη καρδιομεταβολικών και ψυχιατρικών νοσημάτων

Η διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού (βιολογικό ρολόι) συνδέεται με την εμφάνιση και ανάπτυξη καρδιομεταβολικών και ψυχιατρικών νοσημάτων. Αυτό τόνισε η κα Μελπομένη Πέππα, Καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας ΕΚΠΑ, Υπεύθυνη Μονάδος Ενδοκρινολογίας και Μεταβολικών Παθήσεων των Οστών, Β' Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου ΑΤΤΙΚΟΝ, μιλώντας στην 4η διαδικτυακή εκδήλωση του ΣΤ΄ Κύκλου Διαλέξεων του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος. 

«Τη διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού προκαλεί ο σύγχρονος τρόπος ζωής και εργασίας που χαρακτηρίζεται από μείωση του νυχτερινού ύπνου ή ύπνο κατά την διάρκεια της ημέρας, χρήση ηλεκτρονικών μέσων τη νύχτα, κακή διατροφική συμπεριφορά, έλλειψη φυσικής δραστηριότητας» ανάφερε χαρακτηριστικά η κυρία Πέππα και πρόσθεσε «Η απόκλιση από τον υγιή τρόπο διαβίωσης σχετίζεται με τη διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού και  την ανάπτυξη σύγχρονων νοσημάτων που εμφανίζουν χαρακτήρες επιδημίας, όπως: σακχαρώδης διαβήτης, παχυσαρκία, κατάθλιψη, καρκίνος και καρδιαγγειακή νόσος. Η σχέση αυτή γίνεται όλο και πιο ανησυχητική στην παιδική και εφηβική ηλικία όπου η κατάργηση των «υγιεινών» συνηθειών ύπνου συνδέεται με την ανάπτυξη σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκίας και διαταραχών της συμπεριφοράς».

Όπως εξήγησε η Καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας του ΕΚΠΑ ο κιρκάδιος ρυθμός αποτελεί ένα «ρολόι» του οργανισμού με ρυθμική λειτουργία, με έναν «κεντρικό βηματοδότη» στον εγκέφαλο και «περιφερικούς λήπτες» στα διάφορα όργανα. Η ανάπτυξη και διατήρηση του κιρκάδιου ρυθμού καθορίζεται από γενετικούς (γονίδια CLOCK) και περιβαλλοντικούς παράγοντες (φως, διαιτητικές συνήθειες, κ.α.).

Το «κιρκάδιο ρολόι» είναι υπεύθυνο για τη ρυθμική λειτουργία του ύπνου, τη διατροφική συμπεριφορά, τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, της καρδιακής συχνότητας, καθώς και τη ρυθμική έκκριση των ορμονών. Ο φυσιολογικός κιρκάδιος ρυθμός καθορίζει τη λειτουργικότητα του  ανθρώπου στη διάρκεια της ημέρας και την ανάπαυσή του τις νυχτερινές ώρες. Η ανατροπή αυτού του προτύπου ζωής, διαταράσσει τον κιρκάδιο ρυθμό, όπως συμβαίνει και στην περίπτωση υπερατλαντικών ταξιδιών σε περιοχές με μεγάλη διαφορά ώρας, όπου εμφανίζεται το φαινόμενο jet lag. Τέτοιου είδους διαταραχές του κιρκάδιου ρυθμού επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό λειτουργίες και νοσήματα όπως :

·  διατροφή

· κατάθλιψη

· παχυσαρκία

· σακχαρώδη διαβήτη

· γονιμότητα

· καρδιακή λειτουργία

· στρες

· διέγερση καρκινικών κυττάρων

· διανοητική συγκέντρωση

· μνήμη

·  γήρανση

«Η διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού στην εφηβική ηλικία μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα με αποτέλεσμα να παρατηρείται από πολλούς νέους επιθετικότητα, χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών» τόνισε η κυρία Πέππα και πρόσθεσε «Στόχος μας θα πρέπει να είναι η ευαισθητοποίηση των γονέων για την υιοθέτηση υγιεινών προτύπων ζωής στα παιδιά, ώστε να έχουμε στο μέλλον υγιείς ενήλικες, στo πλαίσιo της πρωτογενούς αλλά και δευτερογενούς πρόληψης των καρδιομεταβολικών και ψυχιατρικών διαταραχών».

Σύμφωνα με την κυρία Πέππα κατά την διάρκεια του ύπνου δεν πρέπει να υπάρχει φωτισμός στο υπνοδωμάτιο, τόσο των παιδιών όσο και των ενηλίκων. Τις νυχτερινές ώρες εκκρίνεται η μελατονίνη, ορμόνη η οποία παίζει σημαντικό ρόλο στους κύκλους ύπνου και είναι ζωτικής σημασίας για τη ρύθμιση του κιρκάδιου ρυθμού. Επομένως, η μελατονίνη, που έχει χαρακτηριστεί και ως η ορμόνη του μέλλοντος, έχει καθοριστική σημασία για τη χαλάρωση και στη συνέχεια την ευεξία του σώματος.

Η ξεκούραση του ανθρώπινου οργανισμού απαιτεί τουλάχιστον οκτώ ώρες ύπνου, για παιδιά και ενήλικες, ενώ το τελευταίο γεύμα πρέπει να γίνεται μέχρι τις οκτώ το βράδυ και όχι αργότερα. 

Τέλος, διευκρίνισε πως και οι μικρές εκτροπές στον τρόπο ζωής κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού ή τα Σαββατοκύριακα συνδέονται με  διαταραχές του κιρκάδιου ρυθμού (social jet lag), οι οποίες όμως είναι αναστρέψιμες.

«Η μόνιμη ανατροπή είναι επιβλαβής και φέρει μερίδιο ευθύνης για το σύνολο των σύγχρονων μεταβολικών νόσων» ανέφερε η κυρία Πέππα.

Πληροφορίες: iph@acg.edu

Πρόγραμμα ΣΤ' Κύκλου Διαλέξεων: https://bit.ly/3iUNwH2