ΠΟΙΗΣΕΩΣ ΓΕΥΣΕΙΣ: εναντίωση στον κοινωνικό κομφορμισμό

Γράφει η Λίτσα Δημητρίου*

Ιαματική - ψυχοθεραπευτική διαδικασία η κοινωνία με τη νέα ποιητική έκπληξη του Δημήτρη Βλαχοπάνου, του συνάδελφου και φίλου, «Στ’ ανοιχτότερα τ’ ουρανού».

Η αυθόρμητη, συνειρμική αντίδραση που μου βγήκε τελειώνοντας την απολαυστική περιήγηση στα ποιητικά του σύνολα, ήταν το σερβοτσιγγάνικο παραδοσιακό κομμάτι -ύμνος για μένα- σε μουσική Γκόραν Μπρέκοβιτς, στιχουργική διασκευή της Λίνας Νικολακοπούλου, και ερμηνεία από την Άλκηστη Πρωτοψάλτη (κορυφαίο πάντρεμα του στίχου με τη μουσική). Ειδικότερα οι στίχοι:

«Να μπορούσα στα σύννεφα να ’χα εγώ βενζινάδικο,/ στο κενό να κινδύνευα/ για τ’ αστέρι μου τ’ άδικο».

Και έπεται άλλος συνειρμός «Η σωτηρία της ψυχής είναι πολύ μεγάλο πράγμα»… κι οι συνειρμοί ατέρμονοι!

Είναι καιρός για τέτοια, εδώ ο κόσμος καίγεται! Ένσταση πιθανή, άποψη αποστασιοποιημένη από τον κόσμο της ποιήσεως. Πώς όχι; Η ζωή τα έχει όλα, τα θέλει όλα! Και μην ξεχνάμε.. «Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος», αν θέλουμε να λεγόμαστε άνθρωποι.

Προσωπική σχέση με την ποίηση; Στην πρώιμη νιότη, τότε που πάσχιζα να διαλευκάνω τους φιλολογικούς μου προσανατολισμούς, για καιρό στάθηκα διλημματικά στην επιλογή πεζογραφία ή ποίηση -όχι πως η μία αποκλείει την άλλη, εννοώ σε επίπεδο ιδιαίτερης προσωπικής έκφρασης. Νόμιζα πως η ψυχογραφική ηθογραφία με κορυφαίους: Βιζυηνό, Παπαδιαμάντη, Καρκαβίτσα με είχε κερδίσει απόλυτα και ολοκληρωτικά, μέχρι που άξιοι δάσκαλοι στην πορεία μου με βάφτισαν στα ιερά νάματα της ποιήσεως!

Οι πρώτες συγκινήσεις που με δόνησαν ήταν απ’ τους δικούς μας Ηπειρώτες ποιητές: Κρυστάλλης, Χρηστοβασίλης, Ζαλοκώστας. Κατόπιν, Παλαμάς, Σολωμός, Κάλβος, Καβάφης -ιδιαίτερη σχέση, καλλιεργημένη από Καβαφόπληκτο πανεπιστημιακό δάσκαλο- και πλειάδα άλλων ποιητών που με έπεισαν για το γοητευτικό ασαφές - αινιγματικό, υπαινικτικό κλίμα, απέναντι στη σαφήνεια και την ανοιχτωσιά του πεζογραφήματος.

Τελικά αυτό το βασανιστικό «Τι πάει να πει ο ποιητής;» έχει την ομορφιά του! Κι ας πάει να πει ό,τι θέλει… Τον ποιητή τον κέντησε ο δικός του οίστρος… Δεν είναι ανάγκη καλά και σώνει να ανιχνεύεις τις μυστικές του ατραπούς και τις διαδρομές της αινιγματικής του ενδοχώρας. Έτσι κι αλλιώς ιδιόκτητη η πηγή του που αναβλύζει λέξεις, αισθήματα, εικόνες κι ύστερα γίνεται ρέμα να συναντάει στο διάβα του ρέματα άλλα που φουσκώνουν αντάμα…

Γνώριμο κλίμα, η τελική γεύση! Ακαταμάχητη η ιδέα της φυγής… Τσακισμένα καράβια το γύρω μας κι η υδρόγειος συν τω χρόνω μια ύβρις… Ένα ψέμα ο κόσμος μας όλος και κάθε στιγμή πλημμυρίδα του ψεύδους που τράνεψε, πλήθυνε μες στο χαμό τις άναστρες τ’ ουρανού τις νύχτες. Αμάν! Κλίμα πνιγηρό του αβάσταχτου πεσιμισμού του μεσοπολέμου (Καρυωτάκη, Μελαχρινού, Λαπαθιώτη, Παπανικολάου). Και στα χνάρια του Λιαντίνη δε θα ’λεγα άσχετα -και είναι πολλοί οι τραγικοί και δε χωράει η Επίδαυρος.

Όταν πληροφορήθηκα την καινούργια λογοτεχνική εκφορά, εκ πρώτης ξαφνιάστηκα, γιατί το είδα κάπως ως προδοσία της υπέροχης πεζογραφίας τού Βλαχοπάνου, όταν όμως κοινώνησα των αχράντων ποιητικών μυστηρίων του, είπα χαλάλι! «Κάθε μπαλκόνι έχει άλλη θέα», άλλο γράψιμο, άλλη πολύχρωμη πένα, όλο εκπλήξεις!

Το υποκειμενικό στοιχείο, με την ευαισθησία συνάμα, πλάθει κι εκφράζει εικόνες κι αισθηματικές καταστάσεις τού πραγματικού κόσμου. Αντανακλά, τεχνηέντως, την αγχώδη ψυχολογία του σύγχρονου ανθρώπου με τις πληγές του όλες και τους καημούς του… Χείμαρρος γνώσεων, εκφράσεων, γνήσια ποίηση με δυνατότητα σχηματισμού ενός προσωπικού ύφους.

Ζούμε στον αστερισμό της απαξίας των αξιών, της δυσανεξίας των πέριξ, της ξεγελασμένης ζωής από ψέματα αποκρουστικά, στον πόνο και την αγωνία των ανθρώπων και των πραγμάτων… «νηπενθή» τα βάφτιζε ο Καρυωτάκης. Όμως κι η ποίηση, ως πράξη αντίστασης, εναντίωσης στον κοινωνικό κομφορμισμό, δείχνει κι αυτή την ανεξαρτησία της ψυχής μας. Τα προσωπικά μας σπαράγματα με τις ενδοσκοπικές βυθομετρήσεις -προσπάθεια εναγώνια εσωτερικής τακτοποίησης- είναι βέβαιο πως βρίσκουν το μοιασίδι τους, απ’ το ίδιο κοίταγμα των πραγμάτων, ως γέφυρες επικοινωνίας.

Γιατί Η ΠΟΙΗΣΗ είναι απαραίτητη -μόνο ας ήξερα για τι;-, χαριτωμένο παραδοξολόγημα του Ζαν Κοκτώ, που συνόψισε επιγραμματικά την αναγκαιότητά της. Κι η καβαφική προτροπή επίσης λέει πολλά. «Εις σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως, που κάπως ξέρεις από φάρμακα… νάρκης του άλγους δοκιμές, εν φαντασία και λόγω». Άλλο αν «χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ μεγάλα κ' υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη». Μοιραία η αυθαιρεσία των «βαρβάρων», αέναος ο πόλεμος μαζί τους…

Και δεν είναι απλό. Το ελεύθερο παιχνίδι της τέχνης είναι αποτέλεσμα μαστοριάς, ιδιαίτερης δεξιοτεχνίας της ψυχής και του νου! Κι ο Δημήτρης Βλαχοπάνος το γνωρίζει καλά το παιχνίδι αυτό: ν’ ανοίγεις κρήνες και κρουνούς και λυρικά πουλιά να μέλπουν με ανάλαφρους σχηματισμούς «για τ’ ουρανού τ’ ανοιχτότερα».

Ἔρρωσθε καὶ εὐδαιμονεῖτε, ποιητά!

 

*Η Λίτσα Δημητρίου είναι φιλόλογος και συγγραφέας

ΣΧΕΤΙΚΗ ΑΝΑΡΤΗΣΗ↓

Ευαγγελή (Λίτσα) Δημητρίου | «Άμπωτη και πλημμυρίδα – στα ίχνη του Λεωνίδα» | μυθιστόρημα Εκδόσεις «Άπειρος Χώρα»