Περιβάλλον και Ανάπτυξη

Προς μια νέα αντίληψη και προοπτική
για την αναβάθμιση

της ποιότητας ζωής στην ΣΚΟΠΕΛΟ

Μιχάλης Πρώιος
Υποψήφιος
Δημοτικός Σύμβουλος

Εν όψει των επικείμενων δημοτικών εκλογών θα ήθελα να καταθέσω κάποιους προβληματισμούς που αφορούν το πανέμορφο αυτό νησί που λέγεται Σκόπελος ελπίζοντας να βοηθήσω ώστε οι κάτοικοι πριν κάνουν τις επιλογές τους να κατανοήσουν ορισμένες αλήθειες που αφορούν το μέλλον τους και το μέλλον των παιδιών τους.

Δεν είναι τυχαίο ότι η Σκόπελος ανακηρύχθηκε ένα από τα πιο πράσινα και όμορφα νησιά της Μεσογείου. Αυτό σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στο μέχρι τώρα μοντέλο ανάπτυξης που προτεραιότητα είχε η ήπια επέμβαση στο περιβάλλον, η ορθολογική διαχείριση του φυσικού πλούτου στο δέσιμο των κατοίκων με τη γη τους, τις παραδοσιακές καλλιέργειες και γενικά στον τρόπο οργάνωσης της ζωής. Η εικόνα αυτή όμως τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότερο αλλάζει, το νησί αντιμετωπίζει την πίεση από εξωγενείς κυρίως παράγοντες που τα αποτελέσματά τους είναι πλέον εμφανή.

Η άναρχη οικιστική ανάπτυξη, λόγω της καθυστέρησης ενός ολοκληρωμένου πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες ασάφειες της πολεοδομικής νομοθεσίας ανοίγει διάπλατα τις πόρτες για μια στρεβλή οικιστική ανάπτυξη σε βάρος του περιβάλλοντος.

Αναμφισβήτητα βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη καμπή. Η το νησί θα ακολουθήσει το στρεβλό μοντέλο ανάπτυξης που μαθηματικά καταλήγει στην απαξίωση και στην υποβάθμιση με υπερμεγέθη τουριστικά συγκροτήματα, καταστροφή των ακτών και του φυσικού πλούτου και των παραδοσιακών παραγωγικών δραστηριοτήτων του τόπου (βλέπε Σκιάθο, Μύκονο, Σαντορίνη κλπ) ή θα επιλεγεί ένα μοντέλο ανάπτυξης που θα βασίζεται στην ορθολογική διαχείριση του χώρου, την ισόρροπη ανάπτυξη, τον σεβασμό του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος και την ανάπτυξη όλων των πλουτοπαραγωγικών δραστηριοτήτων του νησιού.

Μια προσπάθεια που θα ενώνει την παράδοση και την πολιτιστική κληρονομιά με την τουριστική και την επιχειρηματική ανάπτυξη αξιοποιώντας το πλούσιο φυσικό περιβάλλον χωρίς να το αναλώνει.

Χρειαζόμαστε πάνω απ’ όλα μια νέα νοοτροπία που κατανοεί τις αξίες του φυσικού περιβάλλοντος ώστε να το προστατεύει και όχι να το θεωρεί αναλώσιμο και μέσο πλουτισμού. Το περιβάλλον δεν είναι κτήμα και ιδιοκτησία κανενός ώστε να δικαιούται να το εκμεταλλεύεται αλόγιστα και ατιμώρητα. Είναι ένα πεπερασμένο αγαθό, ανήκει σε όλους μας και σαν τέτοιο έχουμε την ευθύνη να το προστατέψουμε. Είναι το κοινό μας σπίτι και αν το συντηρήσουμε άνετα εμείς και τα παιδιά μας.

Εδώ δικαίως τίθενται κάποια ερωτήματα. Ωραία όλα αυτά αλλά προς ποιά κατεύθυνση πρέπει να στραφεί η ανάπτυξη ώστε να υπάρχει μια προοπτική μέσα στις νέες συνθήκες.

Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά τι εννοούμε ανάπτυξη. Εννοούμε θα έλεγα τη δημιουργία όλων των απαραίτητων προϋποθέσεων που να εξασφαλίζουν την προσέλκυση Ελλήνων και ξένων επισκεπτών, την παράλληλη τοποθέτηση κεφαλαίων και επενδύσεων στον τομέα όχι αναγκαστικά και μόνο του τουρισμού, τη δημιουργία των απαραίτητων έργων υποδομής που σκοπό θα έχουν την καλύτερη, ασφαλέστερη παραμονή των επισκεπτών από τη μια και από την άλλη, τη βελτίωση των όρων διαβίωσης του τοπικού πληθυσμού την αύξηση της απασχόλησης και κυρίως την ανάπτυξη που θα διαρκεί στο χρόνο την ανάπτυξη και προβολή των τοπικών προϊόντων, χωρίς την κατασπατάληση των φυσικών πόρων έτσι ώστε οι επόμενες γενιές να παραλάβουν όσα σημαντικά παραλάβαμε και εμείς από τους γονείς μας. Και γεννιέται το ερώτημα πως θα επιτύχουμε αυτούς τους στόχους.

Σωστός πολεοδομικός σχεδιασμός

Ήδη από τη δεκαετία του 80 έχουμε τα θεσμικά εφόδια για ένα σωστό πολεοδομικό σχεδιασμό δεν μένει παρά να έχουμε και την βούληση κυρίως των τοπικών αρχών αλλά και της τοπικής κοινωνίας προκειμένου να μπουν τα πράγματα σε ένα σωστό δρόμο. Παρακολούθησα με προσοχή το ΓΠΣ του Δ. Σκοπέλου που ευρίσκεται σε διαβούλευση. Θα έλεγα ότι χρειάζεται να στηριχθεί αυτή η προσπάθεια έστω και αν δεν συμφωνούμε απόλυτα σε όλες τις επιλογές διότι εάν δεν υπάρχει η συναίνεση όλων, έστω και αν θίγονται κάποια συμφέροντα κοντοπρόθεσμα, το μέλλον διαγράφεται δυσοίωνο. Η έλλειψη σωστού σχεδιασμού δημιουργεί φαινόμενα που ήδη γίνονται ορατά και έχουν συνέπεια την υποβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος. Η υιοθέτηση βασικών Κοινοτικών οδηγιών από το Ελληνικό Κράτος όπως ξ οδηγία 2004/35/ΕΚ για την περιβαλλοντική ευθύνη που ενσωματώθηκε στο ΠΔ 148/20009. Οι πρόσφατες οδηγίες περί προστασίας του τοπίου και της βιοποικιλότητας συνιστούν πολύτιμα εργαλεία για ένα σωστό πολεοδομικό σχεδιασμό.

Ανθρωποκεντρικός τουρισμός

Η Σκόπελος είναι από τα νησιά που αναπτύχθηκαν σημαντικά τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Έχει πλέον την ωριμότητα να κάνει τις σωστές επιλογές και να δώσει τις μάχες που απαιτούνται σε όλα τα επίπεδα προκειμένου να χαράξει το δρόμο προς το μέλλον.

Κάθε νησί αποτελεί ένα ξεχωριστό οικοσύστημα με δική του ταυτότητα σε μέγεθος, πόρους, φυσικό πλούτο, ζωή, τοπικές συνήθειες και ανάγκες ανάλογος θα πρέπει να είναι και ο σχεδιασμός.

Ας μην ξεχνάμε ότι ο τουρισμός απευθύνεται από ανθρώπους σε ανθρώπους. Ο επισκέπτης θα συνεχίσει να έρχεται όταν αυτό που του προσφέρεται είναι γνήσιο και αυθεντικό σε ένα καθαρά φυσικό περιβάλλον. Ο σύγχρονος τουρίστας είναι ευαισθητοποιημένος και προτιμάει τις επιχειρήσεις που ακολουθούν μια πιο φιλική προσέγγιση διαχείρισης του περιβάλλοντος σε μικρές ευέλικτες μονάδες σε άμεση επαφή με την τοπική κοινωνία και δραστηριότητα κοντά στη φύση. Η συντήρηση των μονοπατιών, των μνημείων, η προστασία των ακτών και η αξιοποίηση του δάσους ώστε να είναι προσβάσιμο είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τον σκοπό αυτό.

Αλλαγή τουριστικού προτύπου

Ήδη από μελέτες που έχουν γίνει τα τουριστικά καταλύματα στην Ελλάδα και στον κόσμο που απευθύνονται στο μαζικό τουρισμό σημειώνουν χαμηλές πληρότητες. Είναι γνωστό το παράδειγμα της Ισπανίας. Αφού κατακλύστηκε κάθε σπιθαμή γης από γιγαντιαία συγκροτήματα άρχισε η κατεδάφισή τους. Εμείς προτείνουμε ένα άλλο μοντέλο τουρισμού με μικρές μονάδες που να εντάσσονται αρμονικά στο ελληνικό τοπίο με υψηλά standards διαμονής με στοιχεία που να αρμόζουν στις μικρές κοινωνίες και στα οικοσυστήματα όπως είναι τα δικά μας. Βέβαια ο μαζικός τουρισμός ελέγχεται από τη βιομηχανία των πολυεθνικών εταιριών και των ευρωπαϊκών εταιριών τουρισμού, ο εναλλακτικός όχι. Ο ένας ωφελεί τα κεφάλαια κυρίως του εξωτερικού ο άλλος αυξάνει το εισόδημα των κατοίκων των τοπικών κοινοτήτων με ελάχιστες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Ο εναλλακτικός τουρισμός δεν εξαρτάται από μεσάζοντες αφού δεν χρησιμοποιεί τα κλασσικά κανάλια διανομής και προώθησης και μπορεί να αντισταθεί σε οργανωμένες πιέσεις των διαφόρων πολυεθνικών συμφερόντων. Προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να δοθούν κίνητρα και επιδοτήσεις. Εδώ θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην επιμήκυνση του χρόνου παραμονής των επισκεπτών στο νησί καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου και αυτό προϋποθέτει υποδομές και κυρίως καλές συγκοινωνίες.

Τρόπος κατασκευής κτιρίων

Τα νέα κτίρια έχουν την τάση να επιβάλλονται στο περιβάλλον αντί να εντάσσονται αρμονικά σε αυτό. Υπό την πίεση της κλιματικής αλλαγής και των μέτρων που θα πρέπει να ληφθούν θα πρέπει να αναθεωρήσουμε ακόμα και τον τρόπο κατασκευής των κτιρίων. Ίσως πρέπει να ξαναεκτιμήσουμε τις παραδοσιακές τεχνικές που εφαρμόστηκαν στα παλιά κτίρια. Δεν είναι ευρέως γνωστό αλλά τα παραδοσιακά πέτρινα σπίτια με το τζάκι και τις καπνοδόχους και τα σκίαστρα (κουκλέτα), τις στέγες και τον σωστό προσανατολισμό πληρούσαν πολλούς από τους όρους που σήμερα αγωνίζονται οι πολυκατοικίες του 60 και 70 να επιτύχουν.

Με κατάλληλες προσαρμογές σε ήδη υπάρχοντα κτίρια π.χ διπλά τζάμια, κατάλληλη μόνωση στις στέγες μπορούμε να επιτύχουμε υψηλά standards βιοκλιματικών αποδόσεων. Ούτε το κόστος είναι απαγορευτικό αλλά και η τεχνογνωσία υπάρχει. Τα νέα κτίρια θα πρέπει να είναι σωστά ενταγμένα στο περιβάλλον και να σέβονται την τοπική μορφή και το ύφος απόρροια εμπειριών χιλιάδων χρόνων. Να τηρείται η πολεοδομική νομοθεσία και προσοχή στο θέμα των στεγών. Η τοποθέτηση στέγης από κεραμίδια είναι πρωτίστως θέμα εξοικονόμησης ενέργειας εκτός της αισθητικής.

Εφαρμογές νέων τεχνολογιών

Θα πρέπει επίσης να προσαρμόσουμε τις νέες τεχνολογίες ώστε να μην θίγεται το περιβάλλον. Τόσο στα κτίρια με εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων που αφορούν οικιακή χρήση όσο για τις ανεμογεννήτριες και τα φωτοβολταϊκά πάρκα χρειάζεται προσοχή. Προπάντων ορθολογική αντιμετώπιση ώστε να υπάρχει αναβάθμιση και όχι υποβάθμιση του περιβάλλοντος που εγκαθίστανται.

Σεβασμός στην πολιτιστική κληρονομιά

Να υπάρχει τέλος σεβασμός στην παράδοση στους ιστορικούς οικισμούς αλλά και στα μεμονωμένα κτήρια μοναδικά κληροδοτήματα μιας σοφής αρχιτεκτονική, ενώ παράλληλα θα πρέπει να δοθούν κίνητρα για την διατήρησή τους. Κάθε νέα επέκταση δε θα πρέπει αν επηρεάζει αρνητικά τον κεντρικό πυρήνα του οικισμού, ενώ θα πρέπει να λαμβάνονται υπ ‘όψη τα φυσικά γεωγραφικά όρια, το φυσικό ανάγλυφο ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής. Η προβολή των μνημείων, η συντήρηση και η προστασία είναι αυτονόητα.

Η ενεργοποίηση όλων τον τοπικών φορέων της τοπικής Αυτοδιοίκησης των υγειών τοπικών δυνάμεων προς τον σκοπό αυτό είναι η μόνη ασφαλής δικλείδα για μια βιώσιμη ανάπτυξη και ασφαλή πορεία προς το μέλλον.

Συμπέρασμα

Η Σκόπελος όπως και όλες οι Σποράδες ανήκουν γεωγραφικά σε ένα σύνολο 3863 νησιών, νησίδων και βραχονησίδων και χαρακτηρίζεται από ένα ιδιαίτερο οικοσύστημα με πλούσιο ιστορικό και πολιτιστικό παρελθόν κοιτίδα ενός αρχέγονου πολιτισμού. Αυτό το σπουδαίο κεφάλαιο για τη χώρα μας πρέπει να αυτονομηθεί από τα επακόλουθα μιας προβληματικής ανάπτυξης και εξαρτήσεων από την ηπειρωτική χώρα να διαφυλαχθεί και αναδειχθεί. Ο νησιώτικος χώρος γενικότερα χρειάζεται για να αναπτυχθεί μια μακρόπνοη στρατηγική που να βασίζεται στο συντονισμό οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης περιβαλλοντικής και πολιτιστικής προστασίας.

Ας μην ξεχνάμε τέλος ότι η περιβαλλοντική συνείδηση είναι έμφυτη στον άνθρωπο έμφυτη είναι η ασυδοσία και ο ωχαδερφισμός. Στο χέρι μας λοιπόν είναι να γαλουχήσουμε τις επόμενες γενεές σε μια νέα αντίληψη και όπως είπε ο Ισοκράτης “οι πόλεις δεν διοικούνται σωστά χάρη στα ψηφίσματα και τους νόμους αλλά χάρη στη σωστή συμπεριφορά των πολιτών”.

Μιχάλης Πρώιος

Αρχ/των Μηχανικός Πολεοδόμος

Υποψήφιος Δημ. Σύμβουλος με

το συνδυασμό του Γ. Μιχελή