Η «Λένα» στο παλιό λιμάνι Σκοπέλου και η ομότιμη Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών

Την ιστορία της «Λένας», της βάρκας του Σκοπελίτη καθηγητή Πανεπιστημίου κ. Γιάννη Σίσκου την μάθαμε τον περασμένο Ιανουάριο, όταν ο καθηγητής μας εμπιστεύτηκε για δημοσίευση ένα ακόμα ενδιαφέρον κείμενό του με τίτλο «Μια Φωτογραφία  = Χίλιες αναμνήσεις» [κλικ].

Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, ο τότε τελώνης Σκοπέλου Χρήστος Πολίτης, ο οποίος ασκούσε και καθήκοντα λιμενάρχη, παράγγειλε την κατασκευή βάρκας στον Σκοπελίτη καραβομαραγκό Απόστολο Σκιαθίτη. Ο τελευταίος έβαλε όλα τα δυνατά του, για χατήρι του εκλεκτού πελάτη και φιλοτέχνησε μια πανέμορφη βαρκούλα από Σκοπελίτικο πεύκο, η οποία πήρε το όνομα ΛΕΝΑ, προς τιμή της κόρης του τελώνη. Η βάρκα, εκτός από κουπιά, διέθετε και εξωλέμβιο μηχανάκι, ένα σήγκαλ 2μισυ ίππων. 

Λίγα χρόνια αργότερα, ο τελώνης πήρε μετάθεση και έπρεπε να πουλήσει τη βάρκα….

Ο Πλάτανος έχει γενέθλια· έκλεισε 110 χρόνια ζωής!

ΜΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ = ΧΙΛΙΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ

Γράφει ο καθηγητής Γιάννης Σίσκος (*)

Εισαγωγικό 

Όταν εμείς οι άνθρωποι έχουμε γενέθλια, φτιάχνουμε γλυκά, αγοράζουμε τούρτες, μαζεύουμε συγγενείς και φίλους, ανάβουμε κεράκια για να τα σβήσει ο εορτάζων ή η εορτάζουσα και γενικά δίνουμε έναν πανηγυρικό τόνο στο γεγονός των γενεθλίων. Τι συμβαίνει όμως όταν ο εορτάζων είναι ένα δένδρο και μάλιστα αιωνόβιο; Ποιος και πως θα πρέπει να γιορτάσει τα γενέθλια του; Ας δώσουμε μια απλή απάντηση: για αυτά τα ζητήματα δεν νοιάζεται κανείς! 

Ο λόγος γίνεται για τον πλάτανο που βρίσκεται στον Μώλο, στο παλιό λιμάνι της Σκοπέλου. Αυτή η ζωντανή ύπαρξη απέκτησε ζωή το έτος 1912 και φέτος έχει γενέθλια γιατί κλείνει 110 χρόνια ζωής. 

Ένα εξαιρετικό λεύκωμα | ”Η Ιστορία έχει πρόσωπο – Μορφές του 1821 στην Ελλάδα του Όθωνα από τον Βέλγο διπλωμάτη Benjamin Mary"

Γνωστά και άγνωστα πρόσωπα της Ελληνικής Επανάστασης, μαζί με μια αποκαλυπτική ματιά στην Εθνική Συνέλευση του 1843-1844, περιέχονται στην κοινή έκδοση του Ιδρύματος Σύλβιας Ιωάννου με την Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος.

Τα Δημοτικά Σχολεία της Σκοπέλου· Κατ κι Απάν

ΜΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ = ΧΙΛΙΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ

Γράφει ο καθηγητής 

Γιάννης Σίσκος (*)

Πρόλογος

Στο δημοσίευμα αυτό προτείνω να θυμηθούμε τα δυο Δημοτικά Σχολεία, όπως αυτά λειτουργούσαν στη Σκόπελο της δεκαετίας του 50 και της δεκαετίας του 60. Ποιος δεν θυμάται αυτά τα δυο Σχολεία! Ευτυχώς, για μια ακόμα φορά,  οι φωτογραφίες είναι εδώ για να με βοηθήσουν να καταθέσω μια σειρά από προσωπικές αναμνήσεις μέσα από τις οποίες ελπίζω να φωτιστούν άγνωστες πλευρές της ιστορίας του νησιού μας. 

Τα δυο Δημοτικά Σχολεία που είχε η Σκόπελος την εποχή εκείνη ήταν το «ΚΑΤ το Σχολειό» και το «ΑΠΑΝ το Σχολειό». Έτσι τα ονόμαζαν όλοι στο νησί, το ΚΑΤ και το ΑΠΑΝ. 

Το ΚΑΤ στεγαζόταν σε ένα μεγάλο διώροφο αρχοντικό σπίτι, απέναντι από τη Φανερωμένη και είχε μια τεράστια χωματένια αυλή πίσω, η οποία χρησίμευε ως χώρος κυκλοφορίας των παιδιών κατά τα διαλείμματα (βλ. Φωτό 4). Για να κατέβη κανείς από το Σχολείο στην αυλή έπρεπε να κατέβη μια σειρά από σκαλάκια, όπου μαζευόντουσαν τα παιδιά για τις φωτογραφίες (βλ. Φωτό 1, 2 και 3). 

Το ΑΠΑΝ ήταν ένα Σχολείο περιωπής, ένα νεοκλασικό κομψοτέχνημα του 1906, δωρεά του κληροδοτήματος Ανδρέα Συγγρού. Ήταν χτισμένο πιο ψηλά, όπως πηγαίνουμε από τη Φανερωμένη προς τον περιφερειακό δρόμο, εκεί όπου στεγάζεται το σημερινό Δημοτικό Σχολείο (βλ. Φωτό 5 και 6). 

Πριν συνεχίσω με ιστορίες και φωτογραφίες από τα δυο Σχολεία, θα πρέπει να ξεκαθαρίσω ότι το Δημοτικό Σχολείο υπήρξε ενιαίο Σχολείο και ως τέτοιο λειτουργεί ακόμα και σήμερα. Απλά, τα δυο κτίρια ΚΑΤ και ΑΠΑΝ μοιραζόντουσαν τις έξι τάξεις, επειδή τα παιδιά ήταν πολλά και ένα μόνο κτίριο δεν επαρκούσε. Η δική μου διαδρομή ξεκίνησε από το ΚΑΤ, στις τάξεις 1η, 2α και 3η, συνεχίστηκε στο ΑΠΑΝ, 4η και 5η και ολοκληρώθηκε στο ΚΑΤ, στην 6η, απ’ όπου πήρα και το Απολυτήριο του Δημοτικού Σχολείου Σκοπέλου.  

Η πικρή αλήθεια είναι ότι, σήμερα δεν υπάρχει ούτε ένα λιθαράκι από τα δυο αυτά Σχολεία, γιατί και τα δυο έπεσαν θύματα των καταστρεπτικών σεισμών του 1965, αλλά και της ανθρώπινης επιπολαιότητας …!

Η πρώτη φωτογραφία μου στο ΚΑΤ 

Σεπτέμβριος του 1955: Παίρνω τη σάκα μου και πηγαίνω Σχολείο, για πρώτη φορά στη ζωή μου. Το βάπτισμα του πυρός γίνεται στο ΚΑΤ το Σχολειό. Δασκάλα μου είναι η κυρία Ελένη Μπερούκα (βλ. Φωτό 1, και 2). 

Η μητέρα μου, για να δυναμώσω, μου ετοίμαζε μια φέτα ψωμί με βούτυρο πάνω της, για να την τρώω σε ένα από τα διαλείμματα. Το χειμώνα, σε κάποιο διάλειμμα του Σχολείου, μόλις έβγαλα το ψωμάκι από τη σάκα, ακούστηκε η φωνή του δασκάλου από πάνω «Μαζευτείτε όλοι στα σκαλάκια, ήρθε ο φωτογράφος». Ήταν ώρα για φωτογράφηση του Σχολείου. Έτσι αναγκάστηκα να βγω φωτογραφία με το ψωμάκι στο χέρι (βλ. Φωτό 1). 

Φωτό 1: Δημοτικό Σχολείο ΚΑΤ το 1955, με τους δασκάλους Παπαϊωάννου, Ελένη Μπερούκα και Γεώργιο Κων. Λεμονή. Κάτω αριστερά ο γράφων. Δεξιά του, μεταξύ άλλων, οι Δημήτριος Εμμ. Βλαχάκης, Σπύρος Σταμ. Πατσής, Νίκος Γεω. Λάμπρου, Νίκος Κων. Κλωνάρης και Παντελής Κων. Λιθαδιώτης. Πίσω του, στα κορίτσια, οι Ευλαλία Δημ. Καρούση, Αικατερίνη Ανδρουλιδάκη, Αικατερίνη Γρηγ. Τσουκαλά, Σταυρούλα Ιω. Λεμονή και Αλεξάνδρα Βασ. Τσουκαλά.

Μια Φωτογραφία = Χίλιες αναμνήσεις

Γράφει ο καθηγητής Γιάννης Σίσκος (*) 

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ, Η «ΛΕΝΑ» ΚΑΙ ΚΑΠΟΙΟΙ ΧΕΙΜΩΝΕΣ ΣΤΗ ΣΚΟΠΕΛΟ

Αντί για πρόλογο

Μια φωτογραφία δεν αποτελεί απλά την απεικόνιση κάποιων εικόνων ή προσώπων, ειδικά όταν αυτές οι εικόνες έρχονται από το απώτερο παρελθόν. Πίσω από τις φωτογραφίες κρύβονται ιστορίες, γεγονότα και αναμνήσεις που φέρνουν πιο κοντά το παρελθόν στο σήμερα. Οι φωτογραφίες που παρουσιάζω σήμερα με βοηθούν να καταθέσω μια σειρά από προσωπικές αναμνήσεις μέσα από τις οποίες φωτίζονται άγνωστες πλευρές της ιστορίας του νησιού μας. 

Εύχομαι αυτή να είναι η αρχή για τη δημοσίευση και άλλων ιστορικών φωτογραφιών και αναμνήσεων με επίκεντρο το νησί μας.

Αρχές της δεκαετίας του 1950: Το πρώτο αυτοκίνητο στη Σκόπελο

Φωτό 1η: Πάνω στο αυτοκίνητο, αριστερά: Ιωάννης Παπαδόπουλος, Ηρακλής Μωραϊτης (μόλις διακρίνεται), Πελοπίδας Σίσκος, Ευάγγελος Κρικίδης. Δεξιά: Νικόλαος Κρικίδης, Απόστολος Λεμονής, Παναγιώτης (Τάκης) Σκούρας, ένας επιβάτης. Κάτω: Ο Δήμαρχος Σκοπέλου Γιάννος Ζαχ. Δουλίδης. 

Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, ίσως το 1953, έρχεται στη Σκόπελο το πρώτο αυτοκίνητο. Το έφεραν τα αδέλφια Σταμάτης Καθηνιώτης (Σταμάτης ο σοφέρ) και Δημήτρης Καθηνιώτης (Μήτσος ο σοφέρ). Οι ανάγκες του νησιού σε μεταφορές ήταν τεράστιες. Όλες οι χερσαίες μεταφορές γινόντουσαν με ζώα. Έτσι το αυτοκίνητο αυτό έπαιξε ρόλο φορτηγού, ταξί και κυρίως λεωφορείου. Πήγαινε όπου μπορούσε να πάει. Το σημαντικότερο δρομολόγιο του όμως ήταν Σκόπελος-Αγνώντας, ειδικά όταν ο υποτυπώδης χωματόδρομος ήταν σε καλή κατάσταση και επέτρεπε στο αυτοκίνητο να περάσει. 

Γυμνάσιο Σκοπέλου 1941 - 1945: Το άλλο «κρυφό Σχολειό»

Γράφει ο Καθηγητής

Γιάννης Σίσκος*

Ένα ιστορικό κενό

Ξεφυλλίζοντας τις ιστοσελίδες του διαδικτύου, διαβάζουμε ότι το Γυμνάσιο Σκοπέλου (Αστικό Σχολείο τότε, πρώην Σχολαρχείο και μετέπειτα Ημιγυμνάσιο Σκοπέλου) λειτούργησε κανονικά μέσα στην κατοχή, δηλαδή την πενταετία 1941-1945, χωρίς να υπάρχουν στοιχεία για το Σχολείο, τους καθηγητές που δίδασκαν, τους μαθητές του, κλπ. Με το σύντομο άρθρο μου θέλω να καλύψω, έστω υποτυπωδώς, αυτό το ιστορικό κενό, ανατρέχοντας σε προσωπικές και άλλες φιλικές πηγές που δείχνουν τα πραγματικά γεγονότα εκείνης της ζοφερής περιόδου της εκπαίδευσης.

Το Γυμνάσιο στα κατοχικά χρόνια

Όπως είναι γνωστό, τον Ιούνιο του 1941 η Σκόπελος περιλαμβάνεται στην Ιταλική ζώνη κατοχής, ενώ τον Μάρτιο του 1944 οι Γερμανικές δυνάμεις κατοχής εγκαθιστούν μόνιμη φρουρά στη Σκόπελο.

Το 1941, το τετρατάξιο Αστικό Σχολείο αφήνεται στο έλεος της αβεβαιότητας. Πως θα λειτουργήσει και με ποιους καθηγητές; Μεσολάβησαν μια επιστράτευση, το Αλβανικό έπος και η κατάρρευση του μετώπου. Οι καθηγητές του προπολεμικού Αστικού Σχολείου δεν υπήρχαν πλέον, διότι απλά δεν επέστρεψαν στη Σκόπελο.

Φαίνεται όμως ότι το νησί θα έχει την τύχη με το μέρος του. Στην κατοχική πλέον Σκόπελο θα εγκατασταθούν τρεις απόφοιτοι του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο φυσικός Ανδρέας Ιω. Κουκορίνης (1909-1989) από τη Γλώσσα Σκοπέλου, πατέρας του εκλεκτού οφθαλμιάτρου Γιώργου Κουκορίνη και οι Σκοπελίτες Μαργαρίτης (Μάριος) Γεω. Μωραίτης (1912-1997), φιλόλογος και Πελοπίδας Κων. Σίσκος (1911-1976), μαθηματικός. Οι τρεις αυτοί άνθρωποι θα πάρουν την υπόθεση του Αστικού Σχολείου στις πλάτες τους, διδάσκοντας όλα τα μαθήματα, από φυσική και μαθηματικά μέχρι θρησκευτικά και από αρχαία Ελληνικά μέχρι Γαλλικά. Κατά τον τότε μαθητή Γεώργιο Κων. Λεμονή, το έργο τους συνεπικουρείτο από έναν τέταρτο διδάσκοντα, ονόματι Χαραλάμπους, ο οποίος δίδασκε δευτερεύοντα μαθήματα. Άτυπος διευθυντής του Σχολείου είχε αναλάβει ο αρχαιότερος Γλωσσώτης καθηγητής Ανδρέας Κουκορίνης.

Ειρήνη Ιω. Λιώσση - Σίσκου και
Φεβρονία Ηρ. Ντίνα - Μωραίτου:
Δυο πρώην συμμαθήτριες του Ημιγυμνασίου Σκοπέλου
παντρεύτηκαν δυο συναδέλφους

Το αξιοσημείωτο είναι ότι οι παραπάνω καθηγητές υπήρξαν ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ, ΑΔΙΟΡΙΣΤΟΙ και ΑΜΙΣΘΟΙ. Για να επιζήσουν έκαναν προφανώς άλλες παράλληλες δουλειές, κυρίως αγροτικές. Τους αξίζει ένα μεγάλο μπράβο! Αρκεί να φανταστεί κανείς ότι, ο Ανδρέας Κουκορίνης ερχόταν για να διδάξει από τη Γλώσσα στη Σκόπελο με τα πόδια …! Ήταν ο μόνος που το 1941 είχε οικογένεια (η σύζυγος του ήταν το γένος Σταματίου) με δυο γιους 7 και 2 ετών, ενώ το 1943 απέκτησε και τρίτον. Οι άλλοι δυο Σκοπελίτες Μωραίτης και Σίσκος παντρεύτηκαν το 1943 δυο πρώην συμμαθήτριες στο Ημιγυμνάσιο Σκοπέλου, την Φεβρονία Ηρ. Ντίνα και την Ειρήνη Ιω. Λιώσση αντίστοιχα (βλ φωτό).

Το Αστικό Σχολείο στεγαζόταν στην περιοχή «Μώλος» σε μεγάλο και ανθεκτικό κτίριο, μεταξύ παραλίας και του ναού της Γεννήσεως του Χριστού (βλ. φωτό). Για να χορηγήσει όμως το Σχολείο δίπλωμα, θα έπρεπε ο μαθητής να περάσει εξετάσεις ενώπιον Επιτροπής στο Βόλο, κάτι που στέρησε από πολλούς συμπατριώτες μας τη χαρά του πτυχιούχου.

Εσείς το γνωρίζατε; Το 1918 στη Σκόπελο η "πρώτη σκέψις" για την έκδοση της "Καθημερινής"!

Η «πρώτη σκέψις»
των συνεξόριστων

«Εις το 1918, εις την παραλίαν της Σκοπέλου, κοντά εις το “παληό καράβι” -ήτο ένα καράβι το οποίον επεσκευάζετο κάπου εκεί- ενώ οι εξόριστοι, Σπυρίδων Λάμπρος, ο Τσαλδάρης, ο Τριανταφυλλάκος, ο Καλλιμασιώτης, ο Ράλλης, ο Ζαλοκώστας, ο Υψηλάντης, έκαμναν τον μελαγχολικόν νυκτερινόν τους περίπατο, ο Γεώργιος Μπαλτάτζής έλεγε προς τον συνοδόν του:

-Άμα με το καλό γυρίσουμε, βγάλετε εφημερίδα, θα σας βοηθήσωμε όλοι, θα είναι η εφημερίς του αγώνος, θα υποστηριχθή από όλον τον κόσμο, θα σταθή…

Ήτο η πρώτη ιδέα, η πρώτη σκέψις, ο πρώτος θεμέλιος λίθος της “Καθημερινής”»

«Καθημερινή» 15-9-1939

Ιστορία σε απρόμαυρες φωτογραφίες

Με αφορμή το εξαιρετικό άρθρο της Παρασκευής Κουτούμπα με τίτλο «Με ποιο χαμόγελο στα χείλη;» (κλικ) η Μάρω Βουδούρογλου - Βλαχάκη έστειλε στην εφημερίδα "Βόρειες Σποράδες" δύο φωτογραφίες της δικής της οικογενειακής ιστορίας.

Στην πρώτη ο πατέρας της Ιωάννης Βουδούρογλου και 

στην δεύτερη η ηρωική μορφή του Βόλου και αδερφός της μάνας της, Διονύσης Κατσούρης σε ξένοιαστες στιγμές με τους φίλους του το 1937, ο οποίος λίγα χρόνια αργότερα συνελήφθη στο Πήλιο για την πλούσια αντιστασιακή του δράση και εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στα 25 του χρόνια.

Σκιάθος / Βιβλιοπαρουσίαση στο Μπούρτζι

Ο Σύλλογος Σκιαθιτών “Δύο Αλέξανδροι” και το Βιβλιοπωλείο Λυχνάρι σας προσκαλούν στην παρουσίαση του βιβλίου της Κατερίνας Κουρκούμπα «Η Σκιάθος στα χρόνια της θύελλας»

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 21 Αυγούστου, στις 8.30 μ.μ., στην αίθουσα στο Μπούρτζι και η βιβλιοπαρουσίαση θα γίνει απόν τον Ανδρέα Βασιλιά.

Η συγγραφέας θα μιλήσει με θέμα «Οικονομικές επιπτώσεις της ιταλογερμανικής Κατοχής στη Σκιάθο», κείμενα από το βιβλίο θα διαβάσουν η Πόπη Τρακόσα και η Σούλα Αρμαμέντου, ενώ θα απευθύνουν χαιρετισμό εκπρόσωπος του Δήμου, ο ναύαρχος ε.α. Γιώργος Μπεζεριάνος και ο πρόεδρος των συνταξιούχων ναυτικών Σκιάθου Γιάννης Παρίσης.

Η ναυμαχία του «Κατσώνη» στις 14 Σεπτεμβρίου 1943 και ο εντοπισμός του υποβρυχίου, 73 χρόνια μετά

Μια ιστορική εκκρεμότητα από την εποχή του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, έρχεται να καλύψει η έρευνα του Πολεμικού Ναυτικού για τον εντοπισμό του θρυλικού υποβρυχἰου Κατσώνη, που βυθίστηκε από γερμανική κορβέτα, ύστερα από ηρωική και άνιση πάλη. Ο εντοπισμός του υποβρυχίου πριν μερικές μέρες, βόρεια της Σκιάθου, προκάλεσε συγκίνηση και ανέσυρε τραγικές μνήμες. Ιδιαίτερα σημαντικό και παλιό αίτημα  των κατοίκων είναι η ανέλκυσή του υποβρυχίου, η μεταφορά του στη Σκιάθο και η μετατροπή του σε Μουσείο. 

Πληροφορίες για το ιστορικό γεγονός μπορούμε να βρούμε στο εμπεριστατωμένο βιβλίο της Κατερίνας Κουρκούμπα – Δελακουβία "Η Σκιάθος στα χρόνια της θύελλας, με αναφορές στην ευρύτερη περιοχή των Σποράδων". Από το σχετικό κεφάλαιο αντιγράφουμε το απόσπασμα: 

«Στο Αιγαίο περιπολούσαν  πλοία επιφανείας και υποβρύχια συμμαχικά και ελληνικά σε συνεργασία με το Συμμαχικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής. Ένα από αυτά ήταν και το υποβρύχιο «Λ. Κατσώνης», που περνούσε τακτικά από τις θάλασσες των Σποράδων με κυβερνήτη τον Ανθυποπλοίαρχο του Πολεμικού Ναυτικού, Βασίλη Λάσκο. Στις 14 Σεπτεμβρίου του 1943 περιπολούσε 4-6 μίλια ανοιχτά της Σκιάθου, απέναντι από το ακρωτήρι της Σηπιάδος. Ενώ βρίσκονταν εν καταδύσει, δέχθηκε επίθεση με βόμβες βυθού από γερμανικό ανθυποβρυχιακό σκάφος επιφανείας, παθαίνοντας σημαντικές βλάβες. Αναγκάσθηκε να αναδυθεί και να δώσει σθεναρή άνιση μάχη. 

Ο κυβερνήτης και οι άνδρες του Κατσώνη δεν θέλησαν να παραδοθούν και πολέμησαν γενναία ως το τέλος.  Επρόκειτο για  παλιό υποβρύχιο με προβλήματα στη μηχανή του, που χάλασε την κρίσιμη ώρα, και ατελώς εξοπλισμένο με ένα μόνο πυροβόλο και κανόνι. Μπροστά στην ασύγκριτα ισχυρότερη υπεροπλία της...

Εις πλήρην τηλεγραφικήν συγκοινωνίαν διατελούν αι νήσοι Σκόπελος και Σκιάθος

Άγνωστες, αλλά χρήσιμες για να τις μάθουμε, ιστορικές σελίδες

Από τον Τύπο της εποχής. Δημοσιεύθηκε στις 17 Ιουλίου 1882

Ευρυζωνική τηλεφωνία, VDSL, 4G, απευθείας ζωντανές μεταδόσεις από το κινητό, βιντεοκλήσεις σε όλο το μήκος και το πλάτος του πλανήτη Γη και έπεται συνέχεια! Ο κάθε άνθρωπος το 2016 μπορεί να φέρει δίπλα του τον αγαπημένο του, όσο μακριά και αν είναι και να μοιραστεί στιγμές μαζί του. 

Η αρχή για τις Βόρειες Σποράδες έγινε το 1882 και τις πρώτες επιτυχημένες προσπάθειες για επικοινωνία της Σκοπέλου και της Σκιάθου με τον “έξω” κόσμο, πριν 134 χρόνια, μας θυμίζει ο π. Κων. Καλλιανός.

Γράφει ο τότε Τύπος:

-Εν Σκοπέλω, έδρα της ομωνύμου επαρχίας συνιστάται όσον ούπω τηλεγραφικός σταθμός· η μεταξύ αυτής και της νήσου Σκιάθου καταβύθισις του καλωδίου υπήρξε επιτυχής και η λειτουργία αυτού καλή· εξακολουθεί δε νυν η κατασκευή μέχρι της πόλεως εναερίου γραμμής, μετά το πέρας της οποίας αι δύο αυται νήσοι θέλουσι διατελεί εις πλήρην τηλεγραφικήν συγκοινωνίαν· μανθάνομεν δε ότι η κυβέρνησις προτίθεραι να συνδέση τηλεγραφικώς και πολλάς νήσους του Αιγαίου. Το μέτρον τούτο είναι ευχής έργον και τιμά ιδιαζόντως αυτήν επί τη όντως πατρική ταύτη μερίμνη.

Εγκαινιάστηκε το Μουσείο της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης

ΦΩΤΟ: © ΤΑΤΙΑΝΑ ΜΠΟΛΑΡΗ

Η Καισαριανή, της προσφυγιάς και της Αντίστασης, απέκτησε το δικό της μουσείο για να στεγάσει την ηρωική της ιστορία. Το Μουσείο της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης βρίσκεται στην καρδιά της πόλης, μέσα στο Σκοπευτήριο, λίγα μέτρα από το «Θυσιαστήριο της Λευτεριάς», το σημείο που αποτέλεσε τόπο εκτέλεσης για εκατοντάδες κομμουνιστές και πρωτοπόρους αγωνιστές.

Πλήθος κόσμου έδωσε το «παρών» στα εγκαίνια του μουσείου. Άνθρωποι κάθε ηλικίας, ανάμεσά τους και ΕΑΜίτες αντιστασιακοί καθώς και απόγονοι της θρυλικής δρακογενιάς, που βλέπουν το δίκαιο λαϊκό αίτημα για τη δημιουργία του μουσείου επιτέλους να ικανοποιείται. Εκπληρώνεται έτσι ένα χρέος απέναντι σε αυτή τη γενιά, αλλά και σε όσους αγωνίστηκαν και αγωνίζονται για τη διαφύλαξη της ιστορικής μνήμης, την υπεράσπισή της από την επίθεση του ιμπεριαλισμού και την προσπάθεια παραχάραξης της ιστορικής αλήθειας.

Στα εγκαίνια παρευρέθηκε πολυμελής...

Σκόπελος / Ο μύλος του Μουστάκα

Αναφορά για τον μύλο που φαίνεται δεξιά στη φωτογραφία κάνει ο Παύλος Νιρβάνας, ενώ ο π. Κωνσταντίνος Καλλιανός  σε κείμενό του με τίτλο «Βηματίζοντας μὲ νοσταλγία στὸν τόπο καὶ τὴν ἱστορία του» γράφει:

«Λίγο πιὸ ᾽δῶ, "στὰ καλάμια", πρέπει νὰ θυμίσουμε πὼς ὑπῆρχε ἀνεμόμυλος, τοῦ ὁποίου τὰ ἐρείπια φαίνονται μέσα στὴ θάλασσα. Εἶναι δὲ ὁ γνωστὸς μῦλος τοῦ Μουστάκα. Μάλιστα πρέπει νὰ ποῦμε, πὼς ἐκεῖ, στὰ τέλη τοῦ 19ου μὲ ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰ. ὑπῆρχε ναυπηγεῖο.»

Όταν είναι ήρεμη η θάλασσα φαίνονται τα θεμέλιά του απέναντι από το καφέ Swell

Να απαλειφθούν κείμενα για το έπος 1940 από το βιβλίο της Ε’ Δημοτικού

Με επιστολή τους προς τον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, ο πρόεδρος της Ένωσης Τέκνων και Συγγενών των πεσόντων του Έπους 1940-’41 Αριστείδης Μπουλούκος και ο επίτιμος πρόεδρος Γεώργιος Σούρλας, ζητούν να απαλειφθούν κείμενα από σχολικό βιβλίο της Ε’ Δημοτικού, που αφενός παραποιούν την ιστορική πραγματικότητα αφετέρου προσβάλλουν την εθνική αξιοπρέπεια.

Συγκεκριμένα στην επιστολή τους αναφέρουν:

«Αξιότιμε κ. Υπουργέ, ενώ η 28η Οκτωβρίου αναγνωρίζεται ως Παγκόσμιο Ιστορικό Γεγονός όπου βρήκαν την έκφρασή τους μέσα από αυτό τα ιδανικά της φυλής μας, η ομοψυχία, η αυταπάρνηση, η αυτοθυσία, οδηγώντας σε μια από τις πιο λαμπρές σελίδες στην ιστορία του τόπου, ο μαθητής του Δημοτικού όταν έρχεται σε πρώτη επαφή με το ιστορικό αυτό γεγονός διαβάζει στο βιβλίο της Ε’ Δημοτικού τον τίτλο «οι Ιταλοί μας κήρυξαν τον πόλεμο και εμείς πήγαμε στο υπόγειο»

Όπως γνωρίζουμε ο ελληνικός λαός όταν...

H Σκιάθος τα χρόνια της θύελλας

Το βιβλίο "H Σκιάθος τα χρόνια της θύελλας" της Κατερίνας Κουρκούμπα - Δελακουβία το διάβασα τρεις φορές από τα πρώτα στάδια της δημιουργίας του μέχρι την τελική μορφή που πήρε με την έκδοσή του. 
Θεωρώ ότι είναι ένα πολύτιμο ιστορικό βοήθημα για το μέλλον και μεγάλη συμβολή για το παρόν. 
Πιστεύω πως είναι ανάγκη σήμερα λόγω της άσχημης κοινωνικοπολιτικής κατάστασης που βιώνουμε, να μελετηθεί από τη νεολαία και ιδιαίτερα από τα παιδιά των Βορείων Σποράδων και της Σκιάθου, ακόμα πιο πολύ, για να πάρουν μαθήματα από τους αγώνες και την προσφορά των παππούδων τους και των γιαγιάδων τους για την εθνική κυριαρχία, την ελευθερία, την κοινωνική δικαιοσύνη, τον Σοσιαλισμό. 
Το βιβλίο δίνει την δυνατότητα μέσα από τις διηγήσεις των ανθρώπων που μετείχαν των γεγονότων της εποχής εκείνης και από τα ντοκουμέντα που παρουσιάζει, να μάθουν οι νέοι μας χωρίς εμπάθειες την ιστορία της Ελλάδας και ειδικά της ιδιαίτερης πατρίδας τους, για την χρονική περίοδο από την έναρξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι την ήττα των Ιταλών - Γερμανών κατακτητών.

Το βιβλίο είναι ένας μικρός φάρος που θα οδηγήσει τους νέους ανθρώπους σε άλλες σκέψεις και θα τους γεμίσει με υπερηφάνεια και σεβασμό για τους προγόνους τους. 
Αξίζει να διαβαστεί από όλους και από τους ανθρώπους της γενιάς μου, που σίγουρα θα φέρουν ξανά στη μνήμη τους τις διηγήσεις των γονιών τους.

Θέλω να συγχαρώ την συγγραφέα του βιβλίου, Κατερίνα Κουρκούμπα - Δελακουβία για την υπέροχη εργασία που έκανε και να την ευχαριστήσω για την συγκίνηση και την υπερηφάνεια που ένιωσα διαβάζοντάς το. 
Μακάρι να δούμε και άλλους μιμητές τέτοιων έργων.

Αφροδίτη Κόρκου Τρακόσα

Βηματίζοντας μὲ νοσταλγία στὸν τόπο καὶ τὴν ἱστορία του

Προδημοσίευση

(Μιὰ περιήγηση στὴ Χώρα τῆς Σκοπέλου μὲ ὁδηγὸ τὴν ἱστορία)

Στὴν ἱερὴ μνήμη Εὐγενίου Ἀρχιερέως, ἐσχάτου ποιμενάρχου τῆς Ἐπισκοπῆς Σκιάθου καὶ Σκοπέλου καὶ τῶν προκατόχων Αὐτοῦ.

α. Προσημείωση

Ἐνασχολούμενος πάνω ἀπό τρεῖς δεκαετίες μὲ τὴν ἱστορικὴ διαδρομὴ τῆς Σκοπέλου, ἀλλὰ καὶ διαπιστώνοντας πὼς οἱ συμπολίτες μου, ἰδιαίτερα τῆς Χώρας, ἀγνοοῦν πολλὰ καὶ σημαντικὰ ἱστορικὰ ζητήματα καὶ μαρτυρίες, θεώρησα καλὸ νὰ γράψω αὐτὴ τὴ μικρὴ μελέτη. Μελέτη ποὺ παρουσιάζει πολλὰ καὶ ἄγνωστα ἱστορικὰ στοιχεῖα, τὰ ὁποῖα προέρχονται κυρίως ἀπό ἀδημοσίευτες ἤ ἀθησαύριστες πηγές. Μάλιστα, ἐπειδὴ στὸ μέλλον κάποιοι μπορεῖ νὰ σκύψουν μὲ μεγαλύτερο μεράκι πάνω στὰ ὅσα παρουσιάζω, γι᾿ αὐτὸ καὶ μνημονεύω, στὸ τέλος τῆς μελέτης μου, τὶς πηγές μου, ποὺ εἶναι ὄντως κουραστικὲς γιὰ τὸν ἁπλὸ ἀναγνώστη, ὡστόσο τόσο χρήσιμες γιὰ τὸν κάθε ἐρευνητή. Φυσικὰ δὲν θὰ γίνει λόγος γιὰ τὴ χρονικὴ περίοδο ἀπό τὶς ἀρχὲς τοῦ 20^ου αἰ. μέχρι σήμερα, γιατὶ πιστεύω πὼς μὲ αὐτὰ πρέπει ν᾿ ἀσχοληθοῦν ἄλλοι καὶ πιὸ νεώτεροι ἀπό τὸν ὑποφαινόμενο.

Ἄν τώρα ἀναφέρομαι μόνο στὴ Χώρα τοῦ νησιοῦ μας κι ὄχι στὰ ὑπόλοιπα χωριά, αὐτὸ τὸ κάνω, ἐπειδὴ παρουσιάζει μεγαλύτερο ἐνδιαφέρον, ἀξίζει τῆς προσοχῆς καὶ πάνω ἀπ᾿ ὅλα τῆς εὐαισθησίας μας. Ἄν φυσικὰ τὸ ἐπιθυμοῦμε…

β. «Τώρα διὰ τὴν Σκόπελον ἐγὼ θὰ ὁμιλήσω..

Κ᾿ ἡ Σκόπελος εἰς τὰ νησιὰ εἶναι ἡ μικροτέρα

ἀπό πολλὰ μεγάλα δὲ εἶναι ἡ καλλιωτέρα»

(Καισάριος Δαπόντες, Κῆπος Χαρίτων)

Ἡ περιήγησή μας ἄς ἀρχίσει λοιπὸν μὲ πρῶτο καὶ βασικὸ σημεῖο ἐκκίνησης τὴν παραλία. Ἐκεῖ δηλαδὴ ποὺ ὑπῆρχε τὸ ὀνομαστὸ ναυπηγεῖο «τὸ κατὰ τὴν ἄμμον» καὶ τὸ ὁποῖο λειτούργησε σὲ ἐποχὲς ἀκμῆς τῆς ἐμπορικῆς ναυτιλίας τῆς Σκοπέλου. Δὲν εἶναι δὲ ὑπερβολὴ νὰ ποῦμε ὅτι τὴν ἀρχοντιὰ καὶ τὴν ὅποια πολιτιστικὴ προσφορὰ ἔχει νὰ ἐπιδείξει ἡ Σκόπελος στὰ χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας, μέχρι τὶς ἀρχὲς τοῦ 20^ου αἰ., στὴν ἐμπορικὴ της ναυτιλία τὰ ὀφείλει. Ὁπότε καὶ ἡ ὕπαρξη τοῦ ναυπηγείου, τοῦ περίφημου ταρσανᾶ μὲ τοὺς φημισμένους Σκοπελίτες καραβομαραγκοὺς δικαιολογεῖται ἀπόλυτα. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ἡ παραλία αὐτὴ ἔχει δεῖ δόξες καὶ ἔχει προσφέρει τόσες καὶ τόσες τιμὲς στὴ Χώρα, ὥστε ἀδιαμφισβήτητα εἶναι ἔνας χῶρος ἱστορικῆς μνήμης καὶ πολιτιστικῆς προσφορᾶς. Παράλληλα θὰ χρειαστεῖ νὰ ὑπενθυμίσω καὶ δύο γεγονότα ποὺ συνδέονται μὲ τὸν ἀκροθαλάσσιο αὐτὸ χῶρο.

Τὸ πρῶτο εἶναι ἡ καταστροφὴ τῶν Σκοπελίτικων καραβιῶν τὸν Ἀπρίλιο 1813, ὅταν φορτωμένα μὲ κρασιὰ ἑτοιμάζονταν νὰ τὰ μεταφέρουν στὰ λιμάνια τῆς Ρωσίας, στὴν Πόλη, στὴ Βενετία, στὴ Θεσσαλονίκη, ἀκόμα καὶ στὸ Μισίρ, τὴν Αἴγυπτο. Ξαφνικὴ φουρτούνα ὅμως τὰ κατέστρεψε βυθίζοντας τὸ νησὶ στὸ πένθος.

Τὸ δεύτερο ἔχει σχέση μὲ τὴ δημιουργία τοῦ πρώτου κυματοθραύστη τοῦ λιμανιοῦ, τοῦ ὁποίου ὁ θεμέλιος λίθος τέθηκε στὶς 6 Αὐγούστου τοῦ 1856, ἐπὶ τῶν ἡμερῶν τῆς Ἐπαρχείας τοῦ Π. Καλλιγᾶ καὶ Δημαρχείας τοῦ Δημ. Φαλκίδη. Τότε δὲ ἦταν ποὺ σχεδιάστηκε καὶ τὸ πρῶτο ἡλιακὸ ρολόι, ἀπὸ τὸν λοχαγὸ Λ. Πάγκαλο καὶ στήθηκε στὴν παραλία. Σήμερα κανεὶς δὲ γνωρίζει τὶ ἀπέγινε…

Μὲ ἕνα θαῦμα συνδέεται τὸ τρίτο γεγονός, ποὺ συνέβη τὸν καιρὸ τοῦ Ἀγώνα. Πρόκειται γιὰ τὸ θαῦμα ποὺ ἔγινε τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1824 ἀπό τὸν Ἅγιο Μερκούριο καὶ καταστράφηκε ὁ τουρκικὸς στόλος στ᾿ ἀνοιχτὰ τῆς Σκοπέλου. Αὐτὴ ἡ θεοσημία, δυστυχῶς, εἶναι ἄγνωστη σήμερα.

Παραμένουμε ὅμως στὴν περιοχὴ τῆς παραλίας, γιὰ νὰ θυμίσουμε ὅτι λίγο πιὸ πέρα, μετὰ τὴν Ἀμπελικὴ καὶ τὸ Ἀσκληπιεῖο, ὑπῆρχαν τὰ βαφεῖα, τὰ γνωστὰ μέχρι σήμερα «Μπογιατζίδικα». Βάφανε, ἄραγε τὰ καράβια ἐκεῖ ἤ τὰ νήματα καὶ ἄλλα εἴδη ρουχισμοῦ; Γιατὶ δὲν πρέπει νὰ λησμονοῦμε πὼς καὶ μέσα στὴ Χώρα ὑπῆρχαν βαφεῖα, ὅπως π.χ. τὸ βαφεῖο τῆς μονῆς τοῦ Ἁγίου Ρηγίνου κοντὰ στὴν Ἐλευθερώτρια.

Λίγο πιὸ ᾽δῶ, «στὰ καλάμια», πρέπει νὰ θυμίσουμε πὼς ὑπῆρχε ἀνεμόμυλος, τοῦ ὁποίου τὰ ἐρείπια φαίνονται μέσα στὴ θάλασσα. Εἶναι δὲ ὁ γνωστὸς μῦλος τοῦ Μουστάκα. Μάλιστα πρέπει νὰ ποῦμε, πὼς ἐκεῖ, στὰ τέλη τοῦ 19^ου μὲ ἀρχὲς τοῦ 20^ου αἰ. ὑπῆρχε ναυπηγεῖο.

Καθὼς ἀνηφορίζουμε τώρα ἀπό τὴν παραλία πρὸς τὰ μέσα, ἀνοίγονται μπροστά μας οἱ μικροὶ μαχαλάδες, ὅπως ἔλεγε κι ἔγραφε τὶς μικρὲς ἐνοριακὲς κοινότητες, ἕντεκα τὸν ἀριθμὸ τὸν 19^ο αἰ καὶ παλαιότερα, ὁ τότε Ἐπίσκοπος Εὐγένιος καὶ τελευταῖος ποιμενάρχης τῆς Ἐπισκοπῆς ποὺ περιελάμβανε τὰ νησιὰ, Σκιάθο, Σκόπελο κι Ἁλόννησο ἤ Λιαδρόμια. Μάλιστα, γιὰ κάποιο χρονικὸ διάστημα στὴν ἐπισκοπὴ αὐτὴ ἀνῆκε καὶ τὸ Τρίκερι, γιὰ λίγο μόνο, μέχρι τὸ 1824-25.

Πρώτη ἐνορία ἦταν τοῦ Ἁγίου Νικολάου στὸ Γιαλὸ, μετόχι παλιὰ, τὸν 17^ο -18^ο αἰ. τῆς μονῆς τῆς Ἁγίας Τριάδος Σουβριᾶς ποὺ βρίσκεται στὸ Πήλιο. Τὸ σημαντικὸ μάλιστα σ᾿ αὐτὴ τὴν ἐνορία ἦταν ὅτι ἐκεῖ πρέπει νὰ φιλοξενήθηκε ἡ κάρα τοῦ ὁσίου Γερασίμου τοῦ νέου, τοῦ ἐν Μακρυνίτσης, τὴν ὁποία κάλεσαν οἱ Σκοπελίτες γιὰ πνευματικὴ ἐνίσχυση καὶ γιὰ τὴν «λοιμικὴν νόσον» ποὺ τοὺς τυραννοῦσε. Ἄλλωστε, πρὸς τιμὴν τοῦ ὁσίου καὶ γιὰ εὐγνωμοσύνη γιὰ τὸ καλὸ ποὺ ἔλαβαν, κατασκεύασαν μὲ ἔξοδά τους τὴν ἐπάργυρη θήκη μέσα στὴν ὁποία εἶναι τοποθετημένη ἡ κάρα τοῦ ὁσίου.

Ἄλλη μαρτυρία γιὰ τὸν Ἅγιο Νικόλαο εἶναι ἡ ἐξῆς: Οἱ ἐκλογὲς γιὰ τοὺς ἀντιπροσώπους ποὺ θὰ παρίσταντο στὶς Ἐθνοσυνελεύσεις, τὸν καιρὸ τοῦ Ἀγώνα, πραγματοποιοῦνταν ἐκεῖ, μετὰ ἀπό κάποια τελετὴ, ἴσως καὶ θεία Λειτουργία, ὅπως μαρτυροῦν οἱ πηγές.

Λίγο πιὸ πέρα ἀπό τὸν Ἅγιο Νικόλαο εἶναι μιὰ ἄλλη ἐνορία, τῶν Ἁγίων Μερκουρίου καὶ Αἰκατερίνης. Πρόκειται γιὰ ἕνα ἀπέριττο ἐκκλησάκι, καθὼς φαίνεται, μὲ φωτεινή ὡστόσο ἱστορία, ἡ ὁποία καὶ ἐντοπίζεται σὲ κάποια ἄγνωστα μέχρι σήμερα τεκμήρια. Τεκμήρια πολιτισμοῦ καὶ προσφορᾶς. Γιατὶ ναὶ, ὁ Ἅγιος Μερκούριος ὑπῆρξε ἐνορία μέχρι τὸ 1830 - 31, ὅμως ἐκτὸς ἀπό ἐνοριακὴ κοινότητα ἦταν καὶ ἔνα μικρὸ πολιτιστικὸ κέντρο τῆς Σκοπέλου, ἀφοῦ στὸ κελλὶ ποὺ ἦταν δίπλα, ἐκεῖ ποὺ εἶναι σήμερα ἡ μικρὴ αὐλὴ, ὑπῆρχε στὰ χρόνια τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως ἁγιογραφικὸ ἐργαστήριο, τῶν ὀνομαστῶν Γαλατσάνων Ἁγιογράφων Μακαρίου ἱερομονάχου, Θαλασσίου ἱερέα καὶ Βενιαμὶν μοναχοῦ. Καὶ οἱ τρεῖς, μαζὶ μὲ ἕναν ἀκόμα ἀδελφὸ, τὸν ἱερομόναχο Ζαχαρία ἦταν ἀνεψιοὶ τοῦ φημισμένου Μακαρίου μοναχοῦ ἀπό τὴ Γαλάτιστα τῆς Χαλκιδικῆς. Κοντὰ στὸν θεῖο τους ἔμαθαν λοιπόν τὴν τέχνη τῆς ἁγιογραφίας καὶ ὡς φαίνεται οἱ ἄγαμοι, Βενιαμίν, Ζαχαρίας καὶ Μακάριος ἐγκαταστάθηκαν στὸ ὀνομαστὸ κελλὶ τοῦ Γενεσίου τῆς Θεοτόκου, τὸ ἐπιλεγόμενο τῶν Μακαραίων, ποὺ βρίσκεται στὶς Καρυὲς, πίσω ἀπό τὸν ΟΤΕ καὶ ἀνήκει στὴ Μονὴ τοῦ Καρακάλλου. Ὁ παπα-Θαλάσσιος, ὡς ἔγγαμος, φαίνεται πὼς ἔμεινε στὴ Γαλάτιστα.

Μετὰ τὰ γεγονότα τοῦ Νοεμβρίου τοῦ 1821 καὶ τὴν ὑποταγὴ τοῦ Ἁγίου Ὄρους στοὺς Τούρκους φεύγουν ὅλοι κι ἔρχονται, μαζὶ μὲ ἄλλους ἁγιορεῖτες πατέρες καὶ Κασσανδρινοὺς πάροικους στὴ Σκιάθο. Ἐκεῖ πεθαίνει ὁ παπα-Ζαχαρίας, τὸν ὁποῖο καὶ θάβουν πίσω ἀπό τὸ ναὸ τῆς Ἀγίας Τριάδος, ἐνῶ οἱ ὑπόλοιποι ἐνασχολοῦνται μὲ τὴν ἁγιογράφηση τοῦ ἱεροῦ Βήματος τοῦ Καθολικοῦ τῆς περιφήμου Μονῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, ἐπί τῶν ἡμερῶν τῆς ἡγουμενίας τοῦ ἱερομονάχου Ἀλυπίου Δημητράκη Ἐπιφανίου.

Στὰ τέλη τοῦ 1822 ἔρχονται στὴ Σκόπελο, ὅπου καὶ ἡ ἔδρα τῆς ἐπισκοπῆς Σκιάθου καὶ Σκοπέλου καὶ ἐγκαθίστανται στὸ κελλὶ ποὺ ἦταν δίπλα στὸν ἐνοριακὸ ναὸ τοῦ Ἁγίου Μερκουρίου. Ἐφημέριος ἀναλαμβάνει ὀ παπα-Θαλάσσιος, ὁ γνωστὸς κι ἀπό τὸ θαῦμα τοῦ ἀγίου ποὺ ἀναφέραμε παραπάνω, ἐνῶ ἀργότερα, γύρω στὰ 1825 χεροτονεῖται, ὁ μέχρι τότε διάκονος Μακάριος, σὲ ἱερομόναχο. Ἡ χειροτονία μάλιστα γίνεται στὸ μετόχι τῆς Μονῆς Διονυσίου, τὴ Φανερωμένη, γείτονα ἐνορία μὲ τὸν Ἅγιο Μερκούριο καὶ τὸν Ἅγιο Νικόλαο.

Ἡ δραστηριότητα ποὺ ἀνέπτυξαν αὐτοὶ οἱ ζωγράφοι εἶναι ἄξια προσοχῆς, ἀφοῦ πολλὲς φορητὲς εἰκόνες, ἴσως καὶ τοιχογραφίες, ἦταν ἡ παραγωγή τους. Τὴν παράδοση τοῦ ἐργαστηρίου συνέχισε ὁ μοναχὸς Εὐθύμιος ἀπό τὴν Ἴμβρο, ὁ ὁποῖος μάλιστα διετέλεσε καὶ ψάλτης στὴ Φανερωμένη.

Ὅμως ἀφοῦ ἔγινε λόγος γιὰ τὸν Ἄγιο Μερκούριο θὰ πρέπει νὰ θυμίσουμε, πὼς ἐκεῖ κοντὰ μετόχι εἶχαν δύο ἀγιορείτικες μονὲς, ἡ Μονὴ τοῦ Ξηροποτάμου καὶ ἡ Μονὴ τῆς Μεγίστης Λαύρας. Μάλιστα, σύμφωνα μὲ τὶς πηγὲς, τὸ μετόχι τῆς Ξηροποτάμου εἶχε καὶ οἴκημα, στὸ ὁποῖο φιλοξενοῦνταν οἱ πατέρες ποὺ ἔρχονταν ἀπό τὸ μοναστήρι τους. Αὐτὸ φαίνεται ὄτι συνέβαινε, ὅταν βρίσκονταν στὴ Χώρα, ἡ ὁποία ἀπέχει ἀρκετὰ ἀπό τὴ Γλώσσα, ὅπου εἶχαν τὸ μικρὸ μοναστηράκι τῶν Ταξιαρχῶν, ὡς κύριο μετόχι τους.

Λίγο πιὸ πέρα ἀπό τὸν Ἅγιο Μερκούριο βρίσκεται ἡ μικρὴ ἐκκλησία τῆς Παναγίας τῆς Ἐλευθερώτριας, μία ἀπό τὶς ὡραιότερες ἐκκλησίες τῆς Σκοπέλου. Παλιότερα λεγόταν «ἡ Παναγία ἡ Ἐλευθερώτρια στὸ μάρμαρο» καὶ ἦταν μετόχι τῆς Μονῆς τοῦ Προδρόμου, ὅπως καὶ ἡ γύρω περιοχή, δηλαδὴ δίπλα, ὅπου ἦταν οἰ ἀποθῆκες τοῦ Ἀγροτικοῦ Συνεταιρισμοῦ, ἴσως δὲ καὶ ἡ ἀπέναντι περιοχή. Μάλιστα, κάποιο οἴκημα, ποὺ ὑπῆρχε σιμὰ στὴν ἐκκλησία, προφανῶς τὸ κατάλυμα, «τὸ κονάκι» τῶν πατέρων τοῦ Προδρόμου ὅταν κατέβαιναν στὴ Χώρα καὶ διενυκτέρευαν, χρησιμοποιήθηκε γιὰ Ἑλληνικὸ Σχολεῖο, ἐπί τῶν ἡμερῶν τῆς Σχολαρχείας τοῦ Ἰωάννη Σφοίνη. Ἀξίζει δὲ νὰ ποῦμε, πὼς στὴν περιοχὴ ἐκείνη ἦταν καὶ τὸ βαφεῖο ποὺ ἀνῆκε στὴ μονὴ τοῦ Ἁγίου Ρηγίνου, ἴσως δὲ καὶ τὸ ρακοπωλεῖον ποὺ ἀνῆκε στὸν Καισάριο Δαπόντε., ἀλλὰ καὶ τὰ χασαπωλεῖα, ἴσως δὲ καὶ τὰ σφαγεῖα τῆς ἐποχῆς.

Ἡ περιοχὴ αὐτὴ, ὅπου εἶναι ὁ ἐλαιουργικὸς Συνειταιρισμὸς πρέπει νὰ θυμίσουμε πὼς ὑπῆρξε τὸ πρῶτο ἀγροκήπιο τῆς Σκοπέλου, πρὶν μεταφερθεῖ ἐκεῖ ποὺ εἶναι σήμερα τὸ Κέντρο Ὑγείας καὶ τὰ Σχολεῖα, τὸ Γυμνάσιο δηλαδὴ καὶ τὸ Λύκειο.

Προχωρώντας, λοιπόν φθάνουμε κι ἐκεῖ ὅπου βρίσκονται τὸ Κέντρο Ὑγείας καὶ τὰ Σχολεῖα, Γυμνάσιο καὶ Λύκειο.

Στὴν περιοχὴ αὐτὴ, ὅπως προαναφέρθηκε, στὰ 1894 καὶ μετὰ, ὑπῆρχε τὸ περίφημο Ἀγροκήπιο, τὸ ὁποῖο εἶχε συστήσει ἡ Γεωργικὴ Ἑταιρεία Σκοπέλου, μιὰ κορυφαία δηλαδὴ πολιτιστικὴ καὶ οἰκολογικὴ ὀργάνωση ἐνεργῶν Σκοπελιτῶν, ποὺ νοιάζονταν γιὰ τὴν προκοπὴ τῆς Γεωργίας τοῦ νησιοῦ, ἀφοῦ ἐκεῖ καλλιεργούνταν διάφορες ποικιλίες δέντρων καὶ ἄλλων φυτῶν. Ἀξίζει δὲ νὰ μνημονευτεῖ ἐδῶ τὸ ὄνομα τοῦ δωρητῆ τοῦ ἀγροκτήματος, τοῦ Δανιὴλ Μανωλάκη δηλαδὴ, γόνου παλιᾶς Σκοπελίτικης ἱστορικῆς οἰκογένειας. Ὅπως ἀξίζει νὰ μνημονευτεῖ καὶ τὸ ἑξῆς: ὅτι τὸ Ἀγροκήκιο ἀποτέλεσε τὴ μήτρα ὅπου καλλιεργήθηκε ἡ πρώτη δαμασκηνιὰ, τοῦ τύπου «ἀζὲν» κι ἀπό κεῖ καὶ πέρα ἁπλώθηκε σ᾿ ὅλο τὸ νησὶ, γιὰ να στηρίξει τὴν ἀγροτική του οἰκονομία, μετὰ τὴν ἀμπελουργία ποὺ ἄρχισε νὰ φθίνει… Ἕνα ἀκόμα ὄνομα ἀξίζει νὰ μνημονευτεῖ ἐδῶ, τοῦ ἀξιωματικοῦ Γεωργίου Ἀλεξάνδρου Βαλσαμάκη ποὺ ἔφερε τὰ πρῶτα «κοντύλια», δηλαδὴ τὰ ἐμβόλια γιὰ νὰ μετατραποῦν οἱ δαμασκηνιὲς, τοῦ τύπου ἁγιορείτικα (ξυνὰ), στὴν ποκιλία «ἀζέν».

Λίγο πιὸ πέρα δὲ βρίσκεται τὸ περικαλλὲς καὶ ἱστορικὸ μοναστήρι τῆς Παναγίας τῆς Ἐπισκοπῆς, τὸ ὁποῖο πρῶτος μελέτησε ὁ λησμονημένος σήμερα Σκοπελίτης λόγιος Νικόλαος Ἰ. Γεωργάρας, Γυμνασιάρχης στὸ Βόλο καὶ πολὺ ἀργότερα, μὲ τὴ φροντίδα τοῦ φιλίστορος καθηγητοῦ τῆς ζωοτεχνίας Ἰωάννου Δημητριάδη καὶ τοῦ ἀδελφοῦ του Σωτήριου Δημητριάδη, δικηγόρου, ὁ Ἀκαδημαϊκὸς Ἀνδρέας Ξυγγόπουλος. Πρόκειται γιὰ ἕνα ἀπό τὰ σημαντικὰ ἐκκλησιαστικὰ μνημεῖα τοῦ νησιοῦ μας μὲ ἱκανὴ ἱστορία, ἀφοῦ στὰ χρόνια τοῦ Ἀγώνα ἐκεῖ φυλάχτηκαν τὰ κειμήλια τῆς Ἁγιορειτικῆς μονῆς τοῦ Παντοκράτορος, ἀλλὰ καὶ διέμεναν πρόσωπα μὲ ἱστορία, ὅπως ὁ πρώην Μητροπολίτης Σάμου Θεοδόσιος.

Προχωρώντας πρὸς τὰ πάνω, μέσω τῆς περιφερειακῆς ὁδοῦ, συναντοῦμε λίγο πρὶν ἀπό τὸ Δημοτικὸ Σχολεῖο τὸ μοναστηράκι τοῦ Ἁγίου Νικολάου «στοὺς Κήπους», ποὺ ἵδρυσε ἠ ἀρχαία σκοπελίτικη οἰκογένεια Ραυτάκη, στὶς ἀρχὲς τοῦ 17^ου αἰ. ἴσως καὶ παλαιότερα. Τὸ σημαντικὸ μὲ τὸ μοναστηράκι αὐτὸ εἶναι πὼς στὰ κελλιά του, ἐρείπια, δυστυχῶς, σήμερα, φιλοξενήθηκε τὸ 1828-29 τὸ πρῶτο Ἑλληνικὸ Σχολεῖο μὲ δασκάλους τὸν Ἀστέριο Φιλίππου ἤ Φιλιππίδη, ἀπό τὴ Γαλάτιστα τῆς Χαλκιδικῆς καὶ τὸν ἱερομόναχο Γρηγόριο Μήτα. Μάλιστα στὰ χρόνια τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως τὸ μοναστηράκι αὐτὸ εἶχε καταστεῖ ἐνορία ἀπό τὸ πλῆθος τῶν παροίκων ποὺ διέμεναν ἐκεῖ τριγύρω. Δὲ γνωρίζουμε ἄν ὁ Ἀστέριος Φιλίππου δίδακε ἐκεῖ καὶ τὸ 1825, ὅπως ἐπίσης καὶ ὁ ἄλλος δάσκαλος, ὁ ἱεροδιάκονος Διονύσιος ἀπό τὴν Εὔβοια, ποὺ εἶχε ἰδιωτικὸ Σχολεῖο. Νὰ εἶναι, ἄραγε, τυχαῖο τὸ γεγονὸς ὅτι ἐκεῖ δίπλα εἶχε κτιστεῖ τὸ περικαλλὲς Δημοτικὸ Σχολεῖο ἀπό τὴ δωρεὰ τοῦ εὐεργέτη Ἀνδρέα Συγγροῦ, τὸ ὁποῖο στεφάνωνε τὴ Χώρα;

(ἀπόσπασμα εὑρύτερης μελέτης)

π. Κων. Ν. Καλλιανός