Η ναυμαχία του «Κατσώνη» στις 14 Σεπτεμβρίου 1943 και ο εντοπισμός του υποβρυχίου, 73 χρόνια μετά

Μια ιστορική εκκρεμότητα από την εποχή του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, έρχεται να καλύψει η έρευνα του Πολεμικού Ναυτικού για τον εντοπισμό του θρυλικού υποβρυχἰου Κατσώνη, που βυθίστηκε από γερμανική κορβέτα, ύστερα από ηρωική και άνιση πάλη. Ο εντοπισμός του υποβρυχίου πριν μερικές μέρες, βόρεια της Σκιάθου, προκάλεσε συγκίνηση και ανέσυρε τραγικές μνήμες. Ιδιαίτερα σημαντικό και παλιό αίτημα  των κατοίκων είναι η ανέλκυσή του υποβρυχίου, η μεταφορά του στη Σκιάθο και η μετατροπή του σε Μουσείο. 

Πληροφορίες για το ιστορικό γεγονός μπορούμε να βρούμε στο εμπεριστατωμένο βιβλίο της Κατερίνας Κουρκούμπα – Δελακουβία "Η Σκιάθος στα χρόνια της θύελλας, με αναφορές στην ευρύτερη περιοχή των Σποράδων". Από το σχετικό κεφάλαιο αντιγράφουμε το απόσπασμα: 

«Στο Αιγαίο περιπολούσαν  πλοία επιφανείας και υποβρύχια συμμαχικά και ελληνικά σε συνεργασία με το Συμμαχικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής. Ένα από αυτά ήταν και το υποβρύχιο «Λ. Κατσώνης», που περνούσε τακτικά από τις θάλασσες των Σποράδων με κυβερνήτη τον Ανθυποπλοίαρχο του Πολεμικού Ναυτικού, Βασίλη Λάσκο. Στις 14 Σεπτεμβρίου του 1943 περιπολούσε 4-6 μίλια ανοιχτά της Σκιάθου, απέναντι από το ακρωτήρι της Σηπιάδος. Ενώ βρίσκονταν εν καταδύσει, δέχθηκε επίθεση με βόμβες βυθού από γερμανικό ανθυποβρυχιακό σκάφος επιφανείας, παθαίνοντας σημαντικές βλάβες. Αναγκάσθηκε να αναδυθεί και να δώσει σθεναρή άνιση μάχη. 

Ο κυβερνήτης και οι άνδρες του Κατσώνη δεν θέλησαν να παραδοθούν και πολέμησαν γενναία ως το τέλος.  Επρόκειτο για  παλιό υποβρύχιο με προβλήματα στη μηχανή του, που χάλασε την κρίσιμη ώρα, και ατελώς εξοπλισμένο με ένα μόνο πυροβόλο και κανόνι. Μπροστά στην ασύγκριτα ισχυρότερη υπεροπλία της...

εχθρικής κορβέτας, που έβαλλε συνεχώς με όλα τα κανόνια και τα πυροβόλα, έμειναν πιστοί στην προαιώνια ιαχή της ελληνικής ιστορίας «Όχι». Τελικά  το υποβρύχιο εμβολίσθηκε από το γερμανικό ανθ/χιακό και βυθίσθηκε, συμπαρασύροντας στο βυθό, τον γενναίο πλοίαρχο Βασίλη Λάσκο και τα περισσότερα μέλη του πληρώματος. Πολλοί όμως σκοτώθηκαν από τους Ναζί, που τους πυροβολούσαν, ενώ είχαν πέσει στη θάλασσα και κολυμπούσαν, παραβιάζοντας έτσι κάθε έννοια του Διεθνούς Ναυτικού Δικαίου. Οι απώλειες του ελληνικού υποβρυχίου ήταν 32 νεκροί και των εχθρών ένας νεκρός και οκτώ τραυματίες. (Στον Γερμανικό Τύπο τα δραματικά γεγονότα καταγράφηκαν με τον τίτλο «Η Ναυμαχία της Σκιάθου»). Από τους Έλληνες που χάθηκαν, άλλοι σκοτώθηκαν, άλλοι πνίγηκαν και άλλοι πολύ πιθανόν να έπεσαν θύματα σκυλόψαρων. Δεκαεπτά μέλη του πληρώματος του Κατσώνη,  ανάμεσά τους και δυο Άγγλοι, οι περισσότεροι τραυματισμένοι, αφού νοσηλεύθηκαν για λίγο σε νοσοκομεία της Αθήνας, μεταφέρθηκαν σε γερμανικά στρατόπεδα και επέστρεψαν μετά τη λήξη του πολέμου. Τρεις μόνο διασώθηκαν κολυμπώντας προς τις ακτές. Ο ναύκληρος Αντώνης Αντωνίου, που βγήκε στην Ξυνόβρυση Πηλίου και ο ύπαρχος  Ηλίας Τσουκαλάς και ο υποκελευστής Τάσος Τσίγκρας, που βγήκαν στη Σκιάθο. Αυτοί βγήκαν κολυμπώντας στο Κάστρο (απέχει από το χωριό της Σκιάθου δυο ώρες καβάλα σε ζώο). Ο Σωτήρης Γεωργίου ή Ζαμπούρας και η οικογένειά του, ήταν οι κτηνοτρόφοι που βρήκαν τους δυο ναυαγούς, τους φιλοξένησαν στο καλύβι τους και τους πρόσφεραν κάθε δυνατή βοήθεια. Ο γιος του Σωτήρη Ζαμπούρα πήγε στο χωριό της Σκιάθου και μετέφερε ένα σημείωμα του Ηλία Τσουκαλά στον πρόεδρο της Κοινότητας, που του γνωστοποιούσε την παρουσία τους και ζητούσε συνάντηση μαζί του. Ήδη όμως στο χωριό είχε δημιουργηθεί σύγχυση, καθώς ένα γεροντάκι είχε δει τους ξένους και διέδωσε ότι Γερμανοί είχαν βγει στο Κάστρο. Μόλις βράδιασε μια επιτροπή από πέντε άνδρες με τον Γιάννη Παρίση, τον δικηγόρο Γιάννη Διολέττα και άλλα στελέχη του ΕΑΜ μετέβησαν στο Κάστρο, στο καλύβι του Ζαμπούρα, φέρνοντας λίγα τρόφιμα και ρούχα. Έκριναν ότι ήταν επικίνδυνο να παραμείνουν οι αξιωματικοί στο νησί, καθώς οι γερμανικές καταδιώξεις έρχονταν καθημερινά σχεδόν και όλοι γνώριζαν την παρουσία τους. Την επόμενη, μόλις βράδιασε ένα καΐκι με δυο αντάρτες από το Πήλιο και δυο από τη Σκιάθο τους πέρασαν στο ανταρτοκρατούμενο πλέον Πήλιο. Αποβιβάσθηκαν στον Κατηγιώργη και με μουλάρια και οδηγούς τους δυο ντόπιους ανέβηκαν στο Προμύρι και στη συνέχεια μετέβησαν στο Βένετο και την Κερασιά, όπου ήταν η βάση των ανταρτών. Εκεί συνάντησαν κομάντος της Μέσης Ανατολής, που είχαν πέσει στο βουνό με αλεξίπτωτο, και με ασύρματο έστειλαν στο Κάιρο το κρυπτογράφημα:

«Υποβρύχιο Κατσώνης εβυθίσθη υπό γερμανικού ανθυποβρυχιακού ώραν 21.00 της 14ης Σεπτεμβρίου εις θέσιν 39ο  19΄Βόρειον και 23ο 25΄Ανατολικόν. Έβαλλε διά του πυροβόλου μέχρι τελευταίας στιγμής. Κυβερνήτης εφονεύθη μαχόμενος. Διεσώθησαν ύπαρχος και υπαξιωματικοί Τσίγκρος και Αντωνίου, ευρισκόμενοι μαζί μας. Πολλοί άνδρες εφονεύθησαν. Υπόλοιποι θεωρούνται αιχμάλωτοι πολέμου. Περισσότεραι πληροφορίαι έπονται. 21 Σεπτεμβρίου 1943».

Από το Κουλούρι με καΐκι του ΕΛΑΝ έφυγαν για Τουρκία». 

Κατερίνα Κουρκούμπα – Δελακουβία "Η Σκιάθος στα χρόνια της θύελλας, με αναφορές στην ευρύτερη περιοχή των Σποράδων¨. Β΄ έκδοση, σελ. 149 – 152.

Το βιβλίο της κ. Κουρκούμπα το βρίσκουμε στα βιβλιοπωλεία των Βορείων Σποράδων και το βιβλιοπωλείο "Παιδεία" στον Βόλο. Συγκεκριμένα για τη Σκόπελο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι συνεντεύξεις από παλιούς αντιστασιακούς και η αξιοποίηση απομνημονευμάτων μαχητών της Αντίστασης.