Προσφυγικό: Το ευρωπαϊκό όραμα ξανά σε κρίση

Γράφει ο Αλέξανδρος Μεϊκόπουλος 

Βουλευτής Μαγνησίας του ΣΥΡΙΖΑ

 (Φωτογραφία: Associated Press)

Το πρωτοσέλιδο της γαλλικής Liberation την Πέμπτη με τίτλο «Αιγαίο, κάθε μέρα δυο Aylan! Από τον Σεπτέμβριο περισσότερα από 108 παιδιά έχουν πεθάνει μέσα σχεδόν στην πλήρη αδιαφορία!» συμπυκνώνει γλαφυρά την τραγωδία της προσφυγικής κρίσης που πλήττει την Ελλάδα και την Ευρώπη. Οι αντοχές της ματωμένης Ελλάδας δοκιμάζονται ξανά. Η σκληρά δοκιμαζόμενη από την οικονομική κρίση μικρή Ελλάδα, την ώρα που δίνει μια τεράστια διαπραγματευτική μάχη για να προστατεύσει την πρώτη κατοικία των αδύναμων πολιτών της, δίνει παράλληλα μαθήματα αλληλεγγύης και ανθρωπιάς σε μια Ευρώπη που για άλλη μια φορά εμφανίζεται αναποφάσιστη και ευθυνόφοβη υιοθετώντας μια στάση που δεν συνάδει με τις ιδρυτικές της αρχές. Οι ιδρυτικές αξίες της Ευρώπης ξεβράζονται στις ακτές του Αιγαίου…

Από την αρχή της χρονιάς περισσότεροι από 500.000 πρόσφυγες έχουν περάσει το Αιγαίο βρίσκοντας μία πρόσφατη διαμονή στην Λέσβο, στη Κω και στην Σάμο –και όχι μόνο- με όνειρο να περάσουν τα σύνορα προς τον...

Βορρά στο ταξίδι της απόδρασής τους από τη φρίκη του πολέμου στη Συρία. Χιλιάδες από αυτούς συνωστίζονται στα σαπιοκάραβα των δουλεμπόρων και, παίζοντας τη ζωή τους κορώνα - γράμματα, αναζητούν μια καλύτερη τύχη στην Ευρώπη. Οι περισσότεροι από αυτούς φτάνουν στα ελληνικά παράλια με ένα χαμόγελο δανεικής ευτυχίας… που επισκιάζει την όποια κούραση. Υπάρχουν όμως κι αυτοί που δεν τα καταφέρνουν, καθώς οι Τούρκοι σύγχρονοι δουλέμποροι βουλιάζουν τα πλοία, εξαργυρώνοντας σε χαμένες ανθρώπινες ζωές τις ψεύτικες ελπίδες που πούλησαν.

Στην πρόσφατη Σύνοδο κορυφής για το μεταναστευτικό, η Ελλάδα κατάφερε να αποτρέψει τρεις παράλογες προτάσεις που την αφορούσαν άμεσα. Η πρώτη ήταν αυτή που επί της ουσίας αφορούσε στη δημιουργία «μιας πόλης» 50.000 προσφύγων στο εσωτερικό της Ελλάδας, γεγονός εξαιρετικά περίπλοκο, επικίνδυνο και χωρίς κανένα άμεσο αποτέλεσμα. Αντ’ αυτού, έγινε δεκτή η ελληνική πρόταση για την προώθηση μιας διαδικασίας επιδότησης του ενοικίου 20.000 προσφύγων για το διάστημα που θα παραμένουν στην Ελλάδα, συμπληρωματικά του ήδη συμφωνημένου σχεδιασμού για τις θέσεις των hotspots στα νησιά και την ίδρυση, σε συνεργασία με τον ΟΗΕ και χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 10.000 θέσεων προσωρινής φιλοξενίας στην Αττική και 10.000 θέσεων στην Βόρεια Ελλάδα. 

Η δεύτερη παράλογη πρόταση που απερρίφθη, αφορούσε στη δυνατότητα μιας χώρας να μην επιτρέπει τη διέλευση προσφύγων που προέρχονται από άλλη χώρα στο έδαφός της. Αν συνέβαινε αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα το σταμάτημα της ροής και τη δημιουργία ενός φαινομένου ντόμινο, που θα κατέληγε στην επιβάρυνση κυρίως της Ελλάδας. Αντί αυτής της επιλογής, προκρίθηκε - όπως ισχύει και τώρα - η ενημέρωση της χώρας διέλευσης για τον αριθμό των προσφύγων που την αφορούν. 

Η τρίτη παράλογη πρόταση που απερρίφθη ήταν αυτή που αφορούσε στη δυνατότητα να υπάρχει μια νέα επιχείρηση της Frontex στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας με στόχο να αποτρέπει και να ελέγχει τις προσφυγικές ροές προς την ΠΓΔΜ. Αντ’ αυτού ο Αλέξης Τσίπρας διευκρίνισε ότι η φύλαξη των συνόρων είναι αποκλειστικά εθνική αρμοδιότητα και ότι η μοναδική ανάμειξη της Frontex θα αφορά την ταυτοποίηση περιπτώσεων προσφύγων, οι οποίοι δε θα έχουν ήδη ταυτοποιηθεί στα κέντρα υποδοχής στα νησιά. 

Το κλειδί όμως της όλης αντιμετώπισης του ζητήματος έγκειται σε τρείς ενέργειες της ΕΕ. Πρώτον, στην συνδρομή της στην παύση του πολέμου στην Συρία, δεύτερον στην ενεργοποίηση μιας πιο στενής συνεργασίας μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ, και τρίτον στην ασφαλή μετεγκατάσταση των προσφύγων στα νέα κράτη μέλη της ΕΕ, μέσω σχεδιασμού, με τους ανάλογους πόρους. 

Όσον αφορά στην δεύτερη ενέργεια, την ενεργοποίηση δηλαδή μίας πιο στενής συνεργασίας και συντονισμού μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ, σταθερή θέση της χώρας μας δεν είναι να ενθαρρύνουμε χερσαίες ή θαλάσσιες -με το ρίσκο της απώλειας ζωών -ανεξέλεγκτες προσφυγικές ροές από την Τουρκία προς την υπόλοιπη Ευρώπη. Θέση μας είναι να στηρίξουμε μία συγκροτημένη διαδικασία επανεγκατάστασης, απευθείας από την Τουρκία προς την Ευρώπη, και μετεγκατάστασης, για όσους ήδη έχουν περάσει από την Ελλάδα προς τις ευρωπαϊκές χώρες. Για το ζήτημα αυτό, η Δήλωση της πρόσφατης Συνόδου Κορυφής προέβλεψε την οριστικοποίηση και άμεση εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης ΕΕ- Τουρκίας για την διαχείριση του Προσφυγικού, καθώς και την πλήρη ενεργοποίηση της Συμφωνίας Επανεισδοχής ανάμεσα στα δύο μέρη. 

Σε αντίθεση με την κοινή γνώμη, που συνταράσσεται από το δράμα των προσφύγων, οι κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις της Ευρώπης αντιμετωπίζουν την προσφυγική κρίση περίπου όπως αντιμετώπισαν και την οικονομική. Με τις ίδιες ιδεοληψίες, τις ίδιες φοβίες, αδύναμες να δώσουν λύσεις στην πρώτη τέτοιου είδους μεγάλη πρόκληση της ιστορίας τους. Χωρίς μια ενιαία ευρωπαϊκή πολιτική ασύλου και μια κοινή προσφυγική πολιτική, μα κυρίως χωρίς όραμα βασισμένο στις ίδιες τις ιδρυτικές αρχές της ΕΕ του ανθρωπισμού, της αλληλεγγύης και της αμοιβαιότητας των κρατών, «στρουθοκαμηλίζει» και αναλώνεται σε βαρύγδουπες δηλώσεις περί συμπαράστασης στο δράμα των προσφύγων.

Μία Ευρώπη η οποία δεν μπορεί να σταματήσει την «πηγή» του προβλήματος που προκαλεί την προσφυγική κρίση, τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία, για να συγκρατηθούν οι προσφυγικές ροές στην Τουρκία. Και αντί να πιέσει με κάθε τρόπο την Άγκυρα να ελέγξει τα καραβάνια των προσφύγων, η Ευρώπη έχει εμπλακεί σε ένα «ανατολίτικο παζάρι» με το καθεστώς Ερντογάν. Πέραν τούτου, δεν κάνει τίποτα για να ελέγξει τη μαφία των δουλεμπόρων, οι οποίοι με την ανοχή των επίσημων αρχών θησαυρίζουν στοιβάζοντας εκατοντάδες πρόσφυγες στα σαπιοκάραβα του θανάτου. Παράλληλα, όχι μόνο δεν υποστηρίζει την Ελλάδα εμπράκτως, καθώς αυτή και η Ιταλία είναι οι χώρες πρώτης υποδοχής των μεταναστευτικών ρευμάτων, αλλά κάποιοι εκ των «εταίρων» χρησιμοποιούν εκβιαστικά την προσφυγική κρίση σαν μοχλό πίεσης προκειμένου να επιβάλουν ακόμα πιο σκληρά μέτρα σε μια Ελλάδα, που εν μέσω οικονομικής κρίσης, πρέπει να αντιμετωπίσει και το προσφυγικό ζήτημα με τους λίγους πόρους που διαθέτει.  

Επιπλέον, μια τέτοια αντιμετώπιση του μεταναστευτικού αυξάνει και τον κίνδυνο της έξαρσης του εθνικισμού. Δεν είναι τυχαίο ότι σε χώρες όπως η Ουγγαρία, η Τσεχία και η Αυστρία, ενισχύονται ακροδεξιές κινήσεις και κόμματα, ενώ στη Γαλλία υπάρχει πάντα σταθερό το προβάδισμα της ακροδεξιάς, ενώ πρόσφατα καταγράφηκε νίκη των Ευρωσκεπτικιστών στην Πολωνία. Ακόμα δε και η ίδια η Καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ, λόγω του προσφυγικού, δέχεται μεγάλη πίεση από τα δεξιά του κόμματός της και βλέπει την πολιτική της κυριαρχία να απειλείται. 

Ο Πρωθυπουργός την προηγούμενη εβδομάδα σε ομιλία του επισήμανε την  ανάγκη να σταματήσει «η ανθρωποθυσία στο Αιγαίο που ντροπιάζει τον ευρωπαϊκό πολιτισμό». Δυστυχώς η πραγματικότητα είναι αυτή και μόνο. Είναι επιτακτική ανάγκη η κοινή αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος. Δεν υπάρχει ευθύνη της μιας χώρας ή της άλλης σε αυτό το θέμα. Υπάρχει μόνο συνευθύνη σε μια Ευρώπη, που επιζητά κοινές λύσεις σε κοινά αδιέξοδα, ιδίως όταν επιδιώκει πέραν της οικονομικής και την πολιτική της ενοποίηση.