Εμβολιασμοί: Υποχρέωση ή επιλογή;

Γράφει ο
Παν. Γρ. Σταμούλης
Παιδίατρος

Το 1990 η Ελλάδα υπέγραψε τη Σύμβαση του Παιδιού, στην οποία αναγνωρίζεται το δικαίωμα όλων των παιδιών «στο μέγιστο δυνατό επίπεδο υγείας και σε υποδομές για τη θεραπεία ασθενειών και αποκατάστασης της υγείας». Επιτρέποντας σε παραπληροφορημενους γονείς να αποφύγουν τα εμβόλια εκθέτει τα παιδιά στον κίνδυνο να ασθενήσουν από νοσήματα που θα ήταν δυνατόν να είχαν αποτραπεί και παραβιάζει ανοιχτά την υπόσχεση της να διασφαλίσει ότι κανένα παιδί δεν θα στερηθεί το δικαίωμα του να έχει πρόσβαση σε παρόμοιες υπηρεσίες υγείας.

Ανοσία αγέλης

Επιπλέον οι κυβερνήσεις έχουν την υποχρέωση να εξασφαλίζουν το κοινό καλό μέσω της νομοθεσίας και η «ανοσία αγέλης» συγκαταλέγεται μεταξύ αυτών των αγαθών. Γνωρίζουμε πως προκειμένου να επιτευχθεί «ανοσία αγέλης» (εκτενής ανοσία του πληθυσμού σε σημείο που να προλαμβάνει και να αποτρέπει τη διάδοση μιας νόσου), θα πρέπει

το επίπεδο εμβολιασμού στην κοινότητα να ξεπερνά το 90 – 92 %. Το να πετύχει κανείς «ανοσία αγέλης» είναι ένα από τα σημαντικότερα μέσα για να προστατέψει τα πιο ευάλωτα μέλη μιας ομάδας, τα οποία δεν μπορούν να εμβολιαστούν για διαφόρους λόγους.

Προστασία των αδυνάτων

Γιατροί και γονείς θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν πως όταν αναφερόμαστε στην κοινότητα συμπεριλαμβάνουμε άτομα, όπως παιδιά και ενηλίκους σε ανοσοκαταστολη, είτε λόγω μεταμόσχευσης μυελού ή αλλού οργάνου, είτε λόγω χημειοθεραπείας για κακοήθες νόσημα ή εξαιτίας άλλης νόσου του ανοσοποιητικού συστήματος, συγγενούς ή επίκτητης. Σε αυτή την κατηγορία του ευαίσθητου (επίνοσου) πληθυσμού περιλαμβάνονται και τα βρέφη. Τα βρέφη, λόγω ηλικίας, δεν μπορούν να εμβολιαστούν έναντι ιδιαίτερα  επικινδύνων για αυτά νοσημάτων, όπως είναι η ιλαρά, ερυθρά, η παρωτίτιδα και ο κοκίτης. Η προστασία, λοιπόν, των αδυνάτων στην κοινότητα που δεν έχουν την πολυτέλεια της επιλογής, όπως όλοι εμείς, προσφέρεται από μας τους εμβολιασμένους δια μέσου του φραγμού που χτίζει ο δικός μας εμβολιασμός.

«Το παιδί ανήκει στον γονιό του»

Τελευταία προβάλλεται συνεχώς ως  επιχείρημα το δικαίωμα στην ελευθερία της βούλησης και του δικαιώματος του γονιού να αποφασίζει τι είναι καλό και τι δεν είναι για το παιδί του. «Το παιδί ανήκει στον γονιό του», άκουσα κάποιον να δηλώνει με πάθος. Κατ' αρχήν να θυμίσω πως το παιδί δεν ανήκει σε κανέναν παρά μόνο στον εαυτό του. Ο γονιός έχει προσωρινά την ευθύνη να το μεγαλώσει και να το προστατεύσει. Να αποφασίσει τι είναι καλό για αυτό, χωρίς να προβάλει τις προσωπικές του ιδεοληψίες πάνω στο παιδί και εις βάρος του.

Ωστόσο, στον πολιτισμένο κόσμο ευθύνη για το καλό του παιδιού και του συνόλου των πολιτών της, έχει και η Πολιτεία. Αν αρνηθούμε αυτή την ευθύνη τότε ας αποφασίζει ο γονιός αν θα βάλει καθίσματα ασφαλείας στο αυτοκίνητο ή αν θα έχει το δίκαννο οπλισμένο στο σαλόνι που παίζει το παιδί του. Το καθίσματα και η φύλαξη του όπλου είναι αποτελεσματικά μετρά για την ασφάλεια του παιδιού. Το ίδιο ισχύει και για τα εμβόλια. Είναι αποτελεσματικά έναντι θανατηφόρων νοσημάτων. Κανείς δεν αμφισβητεί την αποτελεσματικότητα τους. Ούτε καν οι αρνητές τους. Εφόσον, λοιπόν, υπάρχει ένα αποτελεσματικό εργαλείο για να αποφευχθούν θάνατοι, νοσηρότητα και μόνιμες αναπηρίες, είναι υποχρέωση της πολιτείας να προστατέψει την κοινωνία και ειδικά τα αδύνατα μέλη της. Το κοινό καλό, εξ όσων γνωρίζω, στις δυτικές κοινωνίες προστατεύεται. Όταν δε η βούληση του ενός παραβιάζει το καλό των πολλών έρχεται η πολιτεία και νομοθετεί.

Ηθική υποχρέωση της Πολιτείας

Θεωρώ, λοιπόν, πως είναι ηθική μας υποχρέωση έναντι της κοινότητας, μέλη της οποίας θέλουμε να θεωρούμε εαυτούς, και πολύ περισσότερο έναντι των πιο αδυνάτων μελών της, να την προστατέψουμε με τον συνεπή εμβολιασμό των παιδιών μας. Θεωρώ επίσης και υποστηρίζω με την ιδία ένταση πως για το ενδεχόμενο που κάποιοι δεν αντιλαμβάνονται αυτό τους το καθήκον, θα πρέπει η πολιτεία να πράξει το δικό της καθήκον και να νομοθετήσει υπέρ της κοινωνίας και κυρίως των αδυνάτων. Είναι σε γενικές γραμμές αποδεκτό ότι υψηλά ποσοστά εμβολιασμού μεταφράζονται σε υγιείς πληθυσμούς και ότι οι υγιείς πληθυσμοί συνεισφέρουν περισσότερο οικονομικά και κοινωνικά στην συλλογική ευημερία.

Η Πολιτεία θα πρέπει να εκπαιδεύει και να ενημερώνει σωστά τους πολίτες της

Κανένα ιατρικό ή τεχνικό ζήτημα δεν μας εμποδίζει να εξαλείψουμε αποτρέψιμες ασθένειες, όπως η ιλαρά ή η πολιομυελίτιδα. Το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι η αντίδραση των πολιτών στον εμβολιασμό. Τα αποτελέσματα αυτής της αντίδρασης τα βιώνουμε ήδη με τον χειρότερο τρόπο στις μέρες μας με την επιδημική έξαρση της ιλαράς καταγράφοντας εκατοντάδες θανάτους σε πολλές χώρες της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομενης  και της χώρας μας. Με το να επιτρέπει η πολιτεία σε γονείς χωρίς επαρκή πληροφόρηση να λαμβάνουν αποφάσεις οι οποίες αφορούν την υγεία, όχι μόνον των δικών τους παιδιών, αλλά ολόκληρης της κοινότητας, το μόνο που κατορθώνει είναι να επιδεινώνει το πρόβλημα. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να εκπαιδεύουν τους πολίτες τους και όχι να επιβεβαιώνουν με την στάση τους ανυπόστατες ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια των εμβολίων.

Καμιά χώρα δεν μπορεί να πετύχει ανοσία –και κατά συνεπεία την εξάλειψη αποτρέψιμων, μολυσματικών ασθενειών– αν αφήσει στους γονείς την δυνατότητα της επιλογής να εμβολιάσουν τα παιδιά τους ή όχι, όπως, δυστυχώς, συμβαίνει στην Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι ο εμβολιασμός στην χώρα μας είναι υποχρεωτικός από το 1999 (εκτός από περιπτώσεις αποδεδειγμένης αδυναμίας). Αλλά ούτε με το να επιβάλει κυρώσεις στους γονείς που δεν συμμορφώνονται, όπως συμβαίνει στην Ιταλία. Σε τελική ανάλυση, για να νικήσουμε τις μολυσματικές ασθένειες θα πρέπει να αποκαταστήσουμε την εμπιστοσύνη στους ειδικούς και να οικοδομήσουμε εξαρχής την πίστη απέναντι στις Αρχές σε κοινωνίες που τα τελευταία χρόνια τις αντιμετωπίζουν όλο και περισσότερο με καχυποψία.