Ελληνικές Θάλασσες _Φωτογραφικές προσεγγίσεις των μεταπολεμικών χρόνων

Ο πολιστικός σύλλογος “Η Σκιάθος” σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη, παρουσιάζει στη Σκιάθο την έκθεση "Ελληνικές Θάλασσες _Φωτογραφικές προσεγγίσεις των μεταπολεμικών χρόνων”.

Η έκθεση πραγματοποιείται, μετά από πρόταση του συλλόγου προς το Μουσείο Μπενάκη, το διάστημα 5 Ιουνίου με 18 Σεπτεμβρίου 2016, στο Μουσείο της Ιεράς Μονής Ευαγγελισμού της Θεοτόκου της Σκιάθου, καθημερινά 9:30-20:00.

Στον εκθεσιακό χώρο της Ιεράς Μονής του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου της Σκιάθου παρουσιάζεται η ενότητα που αφορά τη φωτογραφική αποτύπωση των ελληνικών θαλασσών τα μεταπολεμικά χρόνια. Στην ενότητα αυτή περιλαμβάνονται έργα των: Βούλας Παπαϊωάννου, Δημήτρη Χαρισιάδη, Κώστα Μπαλάφα, Ανδρέα Εμπειρίκου, Costa Manou, Γιώργου Μανουσάκη, οι οποίοι, προσέγγισαν και ερμήνευσαν τις ελληνικές θάλασσες από τον 19ο αιώνα έως σήμερα.

Κριτήριο αξιολόγησης κάθε επιλεγμένου έργου υπήρξε το καθαρά φωτογραφικό του ενδιαφέρον σε σχέση με την εξέλιξη του μέσου, καταδεικνύοντας παράλληλα τη διαδοχή των καλλιτεχνικών ρευμάτων στην πορεία της φωτογραφίας. Επιπλέον, με αυτή την επιλογή, παρατίθενται αντιπροσωπευτικά δείγματα του ιστορικού, ιδεολογικού και αισθητικού πνεύματος της εποχής στην οποία το καθένα από αυτά δημιουργήθηκαν.

Στο πέρασμα των αιώνων η ελληνική θάλασσα άρρηκτα δεμένη με την ιστορία του τόπου και με τη ζωή των κατοίκων του δεν έπαψε να εμπνέει ποιητές και καλλιτέχνες. Μετά την εφεύρεση της φωτογραφίας στα μισά περίπου του 19ου αιώνα και ως σήμερα, στις ζωγραφικές αναπαραστάσεις του ελληνικού θαλασσινού τοπίου προστέθηκαν αναρίθμητες φωτογραφικές εικόνες του ίδιου θέματος. Λιμάνια, νησιά, παράκτιες περιοχές, θαλασσογραφίες και σκηνές από τη ζωή των ναυτικών και των ψαράδων απαθανατίστηκαν μέσα από το φακό άλλοτε με στόχους καταγραφικούς και άλλοτε με αξιώσεις καλλιτεχνικές. 

Η παρούσα έκθεση μελετά τον τρόπο με τον οποίο οι Έλληνες φωτογράφοι και οι ξένοι συνάδελφοί τους που επισκέφθηκαν ή έζησαν μεγάλα διαστήματα στη χώρα, προσέγγισαν και ερμήνευσαν τις ελληνικές θάλασσες τα μεταπολεμικά χρόνια. Κριτήριο αξιολόγησης κάθε επιλεγμένου θέματος υπήρξε αφενός το καθαρά φωτογραφικό του ενδιαφέρον σε σχέση με την εξέλιξη του μέσου και τη διαδοχή των καλλιτεχνικών ρευμάτων στην πορεία της φωτογραφίας, αφετέρου η αντιπροσωπευτική του θέση μέσα στο ιστορικό, ιδεολογικό και αισθητικό πνεύμα της εποχής του. 

Στην Ελλάδα μετά την Απελευθέρωση η ειρήνη δεν θα βρει πρόσφορο έδαφος για να καρποφορήσει. Εντούτοις, oι φωτογράφοι βγαίνουν και πάλι στην ύπαιθρο, αναζητώντας το αντίδοτο σε όσα συνταρακτικά έχουν συμβεί. Το τοπίο της θάλασσας σύντομα θα επικρατήσει στις προτιμήσεις του φακού, τώρα μάλιστα για τον πρόσθετο λόγο ότι τα νησιά έχουν υποστεί περιορισμένες καταστροφές κατά τη διάρκεια του Πολέμου συγκριτικά με την ηπειρωτική χώρα.

Κατά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 ο τουρισμός αυξάνεται ραγδαία και το Αιγαίο αποκτά παγκόσμια φήμη ιδανικού τόπου διακοπών. Ο ΕΟΤ δραστηριοποιείται έντονα στον τομέα της διαφήμισης της χώρας, με τη φωτογραφία να λειτουργεί εκτεταμένα ως το κύριο οπτικό επικοινωνιακό μέσο. Πολλοί από τους συνεργαζόμενους με τον Οργανισμό φωτογράφους προέρχονται από τη νεοϊδρυθείσα, δραστήρια, Ελληνική Φωτογραφική Εταιρεία (ΕΦΕ). Με φωτογραφίες κυρίως θαλασσινών θεμάτων εικονογραφούνται επίσης εκδόσεις ταξιδιωτικές –ελληνικές ή του εξωτερικού–, καθώς και τα περιοδικά Εικόνες και Ταχυδρόμος. Παράλληλα, ποιητές ή ζωγράφοι οι οποίοι εκφράστηκαν και με τη γλώσσα του φακού, αλλά και ξένοι φωτογράφοι μαγεμένοι από τον τόπο, δίνουν το προσωπικό τους στίγμα στην απόδοση του τοπίου και των ανθρώπων της ελληνικής θάλασσας.

Ο καταιγισμός από φωτογραφίες των αιγαιοπελαγίτικων νησιών, με χαρακτηριστικά τη γραφικότητα του τοπίου και συγκεκριμένα εικονογραφικά στερεότυπα (ανεμόμυλος, ξωκκλήσι, ψαράς), στιγματίζουν γενικότερα την τοπιογραφική δημιουργία του φακού της εν λόγω εποχής. Παρά τις όποιες ενστάσεις για εξιδανίκευση των απεικονιζόμενων, παραλείψεις ή αποσιωπήσεις, το βέβαιο είναι ότι το Αιγαίο μέσα από τον φακό των μεταπολεμικών φωτογράφων έχει αποκτήσει την ταυτότητά του, με κυριότερα γνωρίσματα το ανελέητο φως, το διάφανο υδάτινο στοιχείο, το δραματικό στην αντινομία του τοπίο, την κυβιστική αρχιτεκτονική και τις ήπιες, σκαμμένες από την αλμύρα, φυσιογνωμίες των ψαράδων. Το Αιγαίο του 1950 και του 1960 επιβιώνει μέσα από τις εικόνες τους ως αναπαράσταση και ως αίσθηση.