Ατυχήματα στο Σχολείο

ΑΙΤΙΕΣ - ΠΡΟΛΗΨΗ - ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
ΑΠΛΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΣΕ ΓΟΝΕΙΣ - ΜΑΘΗΤΕΣ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Γράφει ο
Aνδρέας Λάππας
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής
Γυμνασίου - Λυκείου Σκοπέλου
Προπονητής
Εθελοντής Νοσηλευτής Ε.Ε.Σ.

Τα ατυχήματα προκαλούν αδικαιολόγητους πρώιμους θανάτους και αναπηρίες νέων και κατά κανόνα υγιών ατόμων. Είναι θέμα ατομικής και κοινωνικής ευθύνης να τα προλάβουμε.

Όσο όμως εύκολα μπορεί να συμβεί ένα ατύχημα άλλο τόσο είναι εύκολο να προληφθεί. Αξίζει, λοιπόν, να προσπαθήσουμε όλοι, ιδιαίτερα όταν η προσπάθεια αφορά τα παιδιά μας.

Το σχολείο αλλά και γενικότερα η διαδικασία της εκπαίδευσης αποτελεί ένα στάδιο από το οποίο θα περάσουν υποχρεωτικά τα παιδιά μας. Λίγοι από εμάς, όμως έχουν συνειδητοποιήσει ότι στο σχολείο τα παιδιά περνούν ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής τους σε συνθήκες πολύ διαφορετικές από αυτές του σπιτιού. Tα μικρά παιδιά είναι από τη φύση τους γεμάτα περιέργεια και δεν έχουν ανεπτυγμένη την αίσθηση του κινδύνου, για αυτό και είναι ιδιαίτερα επιρρεπή στα ατυχήματα. Μεγαλώνοντας, αναπτύσσουν μεν την αίσθηση του κινδύνου, επηρεάζονται όμως και από άλλους παράγοντες, όπως η ανάγκη επίδειξης, η αντίδραση στους νόμους και στις συμβουλές των ενηλίκων και η γοητεία της περιπέτειας, με αποτέλεσμα να εξακολουθούν να κινδυνεύουν από ατυχήματα. Για τους λόγους αυτούς, είναι σημαντικό να μάθουν από μικρή ηλικία να προστατεύουν τον εαυτό τους και να μην τον θέτουν σε κίνδυνο.

Η συμπεριφορά τους εκεί αλλάζει και πιθανώς γίνεται πιο επικίνδυνη απ’ ό,τι στο σπίτι ή στον

υπόλοιπο ελεύθερο χρόνο τους. Στο σχολείο τα παιδιά λειτουργούν κυρίως στο πλαίσιο μιας ομάδας στην οποία αγωνίζονται να ενσωματωθούν. Στην προσπάθεια να αποδείξουν ότι αξίζουν πραγματικά τη θέση μέσα στην ομάδα, υιοθετούν και μιμούνται επικίνδυνες συμπεριφορές, οι οποίες μάλιστα είναι δύσκολο να ελεγχθούν, λόγω της μικρότερης επίβλεψης που υπάρχει (πολλά παιδιά, λίγοι καθηγητές - δάσκαλοι). Τα παιδικά ατυχήματα θεωρούνται άμεσης προτεραιότητας για τη δημόσια υγεία λόγω των συνεπειών τους στη σωματική, ψυχική υγεία και σχολική επίδοση των παιδιών.  Παρά το ότι το ενδιαφέρον του κοινού εστιάζεται, τις περισσότερες φορές, στη βία στα σχολεία, οι στατιστικές δείχνουν ότι ακόμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, όπου το φαινόμενο είναι συχνό, οι μαθητές έχουν εννέα φορές περισσότερες πιθανότητες να τραυματιστούν στο σχολείο από ατυχήματα, παρά να πέσουν θύματα σχολικής βίας. Το παιχνίδι, κατά την διάρκεια του διαλείμματος, σχετίζεται με τη συντριπτική πλειονότητα των ατυχημάτων στα παιδιά του Δημοτικού.

Τα ατυχήματα που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της άθλησης, στο διάλειμμα ή στη γυμναστική ή στα οργανωμένα σπορ, έχουν αυξητική τάση όσο μεγαλώνει η ηλικία του παιδιού και ευθύνονται για τους μισούς τραυματισμούς στους μαθητές του Γυμνασίου. Υπολογίζεται ότι σε όλη την Ελλάδα κάθε χρόνο περίπου 46.000 παιδιά 5 έως 14 ετών παθαίνουν ατυχήματα. Αρκετά από τα ατυχήματα που σχετίζονται με την εκπαιδευτική δραστηριότητα συμβαίνουν σε άλλο χώρο συνήθως κατά τη διαδρομή του παιδιού από και προς το σχολείο, στις σχολικές εκδρομές η ακόμη και στο φροντιστήριο. Εδώ πρέπει να επισημανθεί η ανάγκη για την τήρηση των κανόνων ασφαλείας κατά την μεταφορά του παιδιού (ζώνη στο αυτοκίνητο, κράνος στο ποδήλατο, εκπαίδευση για την ασφαλή διαδρομή από το σπίτι στο σχολείο και αντίστροφα). Οι πτώσεις και ειδικά από ύψος οδηγούν συχνά σε διασείσεις ή κατάγματα, ενώ η υπερβολική προσπάθεια σε διαστρέμματα. Πολλές πτώσεις από ύψος, που όπως είπαμε συνοδεύονται συνήθως με σοβαρά ατυχήματα σημειώνονται στις σκάλες και στους διαδρόμους του σχολείου, γεγονός που τονίζει την αναγκαιότητα της συνεχούς και σωστής επιτήρησης αυτών των χώρων. Τα ατυχήματα που συμβαίνουν μέσα σε αίθουσες οφείλονται συχνά σε σύγκρουση και οι τραυματισμοί στα γυμναστήρια σε σύγκρουση ή υπερβολική προσπάθεια.

Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι συμβαίνουν συνήθως μέσα στις αίθουσες. Φαίνεται ότι σημαντική ευθύνη για τα ατυχήματα αυτά φέρουν τα ακατάλληλα κινητά η σταθερά αντικείμενα και έπιπλα, όπως θρανία ή καλοριφέρ, που υπάρχουν στους χώρους διδασκαλίας. Ένας σημαντικός αριθμός σχολικών ατυχημάτων σχετίζεται με την  άθληση. Η σχολική γυμναστική είναι υπεύθυνη για περισσότερα ατυχήματα από ότι τα οργανωμένα αθλήματα, λόγω του μεγαλύτερου αριθμού μαθητών που συμμετέχουν σε αυτήν. Η πλειονότητα των ατυχημάτων (4 στα 5) διαδραματίζεται στο χώρο της αυλής, καθώς στα σχολεία μας δεν υπάρχουν ειδικοί και ασφαλείς χώροι για σωματική άσκηση. Το 40% των σχετικών με άθληση ατυχημάτων συμβαίνει στο μπάσκετ, 27% στο ποδόσφαιρο κι ένα μικρότερο ποσοστό στο βόλει.             

            

Η τήρηση των προδιαγραφών ασφάλειας του φυσικού σχολικού περιβάλλοντος σε συνδυασμό με σωστή επίβλεψη των μαθητών τις ώρες του διαλείμματος εκ μέρους του εκπαιδευτικού προσωπικού συμβάλλουν αποτελεσματικά στη μείωση της συχνότητας και της βαρύτητας των ατυχημάτων.

Το Κέντρο Έρευνας και Πρόληψης Ατυχημάτων (ΚΕΠΑ) της Ιατρικής Σχολής Αθηνών για να διευκολύνει γονείς και εκπαιδευτικούς έχει διαμορφώσει σύντομο κατάλογο επιτήρησης της ασφάλειας του σχολικού περιβάλλοντος που είναι διαθέσιμος στο www.keppa.gr. 

Oι βασικότερες ελλείψεις στα ελληνικά σχολεία είναι το υλικό επικάλυψης του προαύλιου εδάφους, η κακή συντήρηση κοινόχρηστων και αθλητικών χώρων, κακοτεχνίες κλιμακοστασίων και ηλεκτρικών παροχών, η μη τήρηση προδιαγραφών για τοποθέτηση άθραυστων και σηματοδοτημένων υαλοπινάκων και η έλλειψη πυρασφάλειας. Εξάλλου, η έλλειψη κατάλληλης κυκλοφοριακής σήμανσης, η μη χρήση ζώνης ή κράνους στο όχημα μεταφοράς και πλάνου διαδρομής προς και από το σχολείο σε συνδυασμό με τις ανασφαλείς θύρες εισόδου στο σχολείο ευθύνονται για πολλά από τα τροχαία σχολικά ατυχήματα.

Προληπτικά μέτρα:

Φροντίζουμε για την έγκαιρη αφύπνιση, ώστε ο μαθητής να έχει αρκετό χρόνο στο δρόμο προς το σχολείο Η βιασύνη μειώνει την προσοχή.

Ασφάλεια στη διαδρομή από και προς το σχολείο: Ένα πρωινό βρείτε το χρόνο και περπατήστε με το παιδί σας στο σχολείο, έτσι ώστε να είστε σε θέση να απαντήσετε σε κάποιες σημαντικές ερωτήσεις σχετικά με τη διαδρομή. Έχουν όλοι οι δρόμοι πεζοδρόμια ή πρέπει κάποιες φορές το παιδί να περπατά στο δρόμο? Έχουν όλοι οι κεντρικοί δρόμοι φανάρια? Πρέπει το παιδί κατά τη διάρκεια της διαδρομής στο σχολείο να περάσει από επικίνδυνα η κακόφημα σημεία; Εάν σας δημιουργήθηκαν  ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια κατά την διαδρομή, συζητήστε με το παιδί σας και σχεδιάστε μαζί μια εναλλακτική διαδρομή. Τέλος, είναι πάντα καλύτερο να κάνει την διαδρομή με έναν ενήλικο ή, εάν είναι αρκετά μεγάλο, με έναν φίλο του.

Ασφάλεια στο σχολικό λεωφορείο: Διδάξτε στο παιδί σας να φτάνει εγκαίρως στη σχολική στάση, να σταματά και να ελέγχει πριν κατέβει από το πεζοδρόμιο, να προσέχει να διερχόμενα αυτοκίνητα και να μην στέκεται στα σημεία που δεν έχει ορατότητα ο οδηγός του λεωφορείου. Μάθετε τα παιδιά να παραμένουν καθισμένα σε όλη την διαδρομή και να μην βγάζουν από το παράθυρο τα χέρια ή το κεφάλι τους. Κατά την έξοδο τους από το λεωφορείο, τα παιδία δεν πρέπει να κατεβαίνουν παρά μόνο όταν το όχημα έχει ακινητοποιηθεί πλήρως. Επίσης, όταν περνάνε μπροστά από το λεωφορείο πρέπει να απέχουν τουλάχιστον τρία μέτρα, ώστε να γίνονται αντιληπτά από τον οδηγό.

Συντήρηση κτιρίου: Είναι απαραίτητη η ύπαρξη μιας λίστας με τα σημεία που πρέπει να ελέγχονται για πιθανές φθορές και αυτήν να ενημερώνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε να γίνονται ο απαραίτητος έλεγχος και αναγκαίες επιδιορθώσεις.

Η πόρτα του σχολείου συνιστάται να παραμένει κλειστή και ο προαύλιος χώρος να είναι περιφραγμένος ώστε να εμποδίζεται η διαφυγή των μαθητών στους περιβάλλοντες δρόμους. Στην είσοδο στο χώρο του σχολείου συνιστάται να υπάρχει μεταλλική μπάρα που εμποδίζει την απότομη έξοδο των παιδιών σε πολυσύχναστους δρόμους.

Εκπαιδεύονται τα παιδιά ώστε να διενεργούν μαζί με τους εκπαιδευτικούς τακτικούς ελέγχους ασφάλειας του προαύλιου χώρου και ενημερώνεται σχετικά η Διεύθυνση, σύμφωνα με όσα αναφέρει ο οδηγός ασφάλειας σχολικών κτιρίων του ΚΕΠΑ, όπως μικροεμπόδια, αιχμηρά κάγκελα, σπασμένα τζάμια, φθαρμένα σκαλοπάτια, ανοικτές οπές.

Εκπαίδευση: Το προσωπικό του σχολείου πρέπει να γνωρίζει τις βασικές πρώτες βοήθειες και το ιδεατό θα ήταν να έχει εκπαιδευτεί στην καρδιοαναπνευστική ανάνηψη. 

Αποφεύγεται ο συναυλισμός στο διάλειμμα πολλών παιδιών μαζί και ο συνωστισμός παιδιών διαφορετικών ηλικιών (>των 3 ετών), γιατί δημιουργεί στρες και επιθετικότητα. Το διάλειμμα προβλέπεται ώστε οι μαθητές να κινηθούν και να εκτονωθούν, οπότε πρέπει να υπάρχει αρκετός χώρος.

Ασφάλεια κατά την διάρκεια των αθλητικών δραστηριοτήτων: Εξασφαλίστε ότι οι ακόλουθες προυποθέσεις τηρούνται κατά την διάρκεια κάθε αθλητικής δραστηριότητας: κατάλληλη σωματική και ψυχολογική προετοιμασία, χρήση του απαραίτητου για κάθε σπορ προστατευτικού εξοπλισμού, ασφαλές περιβάλλον άθλησης, επαρκής επίβλεψη από ενήλικο και εφαρμογή των κανόνων ασφαλείας. Τα παιδιά πρέπει να κατευθύνονται στα διάφορα αθλήματα ανάλογα με τις επιθυμίες τους, το επίπεδο ικανοτήτων, το βάρος και την φυσική τους διάπλαση. Η επιλογή είναι ιδιαίτερα αναγκαία στα αθλήματα στα οποία παρατηρούνται συχνές συγκρούσεις.

Προγραμματίζονται σε τακτά χρονικά διαστήματα ασκήσεις ασφαλούς εγκατάλειψης των κτιρίων και σε περίπτωση πυρκαγιάς ή σεισμού το διδακτικό προσωπικό φροντίζει για αποτροπή του πανικού και δείχνει στα παιδιά εξόδους διαφυγής.