Τι είναι η ψυχοθεραπεία;

Γράφει η

Μαρία Καφαντάρη

Ψυχολόγος

Όλοι οι άνθρωποι σε μια δεδομένη στιγμή  -στην πορεία της ζωής τους- είναι πιθανό να  αντιμετωπίσουν δυσκολίες που αφορούν την ψυχική τους υγεία, στη διαχείριση στρεσογόνων γεγονότων ή προβλήματα στις σχέσεις τους.

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι διαχείρισης  αυτών των δυσκολιών, ανάλογα με την ποιότητα, την ένταση και τη διάρκεια τους και σε σχέση με παραμέτρους, όπως η προσωπικότητα του ατόμου, η φάση ζωής στην οποία βρίσκεται, το υποστηρικτικό του δίκτυο, για να αναφέρουμε κάποιες από αυτές. Ένας δόκιμος όμως τρόπος για τη διαχείριση και λύση των προαναφερθέντων δυσκολιών, αποτελεί η επίσκεψη σε ένα ειδικό ψυχικής υγείας και η έναρξη συνεδριών συμβουλευτικής ή / και ψυχοθεραπείας.

Με τον όρο «ψυχοθεραπεία» εννοούμε   τη μορφή θεραπευτικής παρέμβασης -δια μέσου του λόγου- για δυσκολίες που αφορούν την ψυχική σφαίρα του ατόμου. Υπάρχουν διάφορα είδη ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων, τα οποία έχουν μεν θεωρητικές διαφορές σε ό,τι αφορά την ερμηνεία, την  κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς και σε επίπεδο θεραπευτικών παρεμβάσεων, αλλά σαφώς μοιράζονται  κοινά στοιχεία και χαρακτηριστικά.

Η ψυχοθεραπεία αρχίζει πάντα κατόπιν αιτήματος του θεραπευόμενου και βασίζεται σε μεγάλο βαθμό  στη λεγόμενη «θεραπευτική σχέση» μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου, τη σχέση δλδ που αναπτύσσεται μεταξύ τους στο πλαίσιο της θεραπείας και η οποία  αποτελεί ένα είδος «συμμαχίας» μεταξύ των δυο, με στόχο τη διερεύνηση, κατανόηση και επίλυση των ζητημάτων που φέρνει στην θεραπεία ο θεραπευόμενος. Θεραπευτής και θεραπευόμενος εμπλέκονται και συνδιαμορφώνουν -κατα μια έννοια- την πορεία της, μέσα από την «αυτοαποκάλυψη» του θεραπευόμενου και την «συνοδεία» του θεραπευτή σε αυτή.

Ο θεραπευτής οφείλει να δημιουργεί ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης, ασφάλειας και αποδοχής, έτσι ώστε ο θεραπευόμενος να έχει τη δυνατότητα να εκφράσει τα συναισθήματα και τις σκέψεις του.

Η ασφάλεια, η εμπιστοσύνη και η αποδοχή, βασικά στοιχεία της θεραπευτικής σχέσης, σε συνδυασμό φυσικά με τη γνώση και την κατάλληλη εκπαίδευση του θεραπευτή, μπορεί να οδηγήσουν σε νέους δρόμους το άτομο και νέους τρόπους να ζει και να αλληλεπιδρά με τους άλλους με λειτουργικό τρόπο ή απλά να εξελιχθεί και να αναπτυχθεί ψυχικά και συναισθηματικά.

Η ψυχοθεραπεία λοιπόν, αποτελεί μια εξελισσόμενη διαδικασία, στην οποία συμμετέχουν και οι δυο πλευρές και κατά μια έννοια τη συνδιαμορφώνουν. Ο θεραπευτής, έχοντας την κατάλληλη εκπαίδευση οφείλει να βοηθήσει και  «συνοδεύσει» τον θεραπευόμενο σε μια πορεία κατανόησης του εαυτού, αυτοαποδοχής και τελικά αλλαγής.

Οι  ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες μπορεί να αφορούν (ενδεικτικά) τη διαχείριση και θεραπεία διαταραχών διάθεσης, αγχωδών διαταραχών,διαταραχών στην πρόσληψη τροφής κτλ αλλά και  δυσκολίες που αντιμετωπίζει το άτομο ή η οικογένεια λόγω ψυχοπιεστικών γεγονότων ζωής, δυσκολίες στις  διαπροσωπικές σχέσεις,διαχείριση πένθους, προβλήματα στις σχέσεις της οικογένειας ή /και του ζευγαριού, δυσκολίες στη σχέση γονέων – παιδιών κτλ.

Τι είναι η Συστημική/Οικογενειακή Ψυχοθεραπεία;

Η Συστημική Ψυχοθεραπεία βασίζεται στη Γενική Θεωρία των Συστημάτων και αποτελεί την εφαρμογή της στον χώρο της ψυχικής υγείας. 

Ως σύστημα ορίζεται ένα σύνολο στοιχείων, τα οποία όχι απλά συνιστούν μια ολότητα, αλλά βρίσκονται σε σχέση διαρκούς αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης, έτσι ώστε κάθε αλλαγή σε κάποιο στοιχείο του συστήματος να επιφέρει αλλαγές σε ολόκληρο το σύστημα. 

Το βασικό ανθρώπινο κοινωνικό σύστημα είναι η οικογένεια. Σύμφωνα με τη συστημική προσέγγιση, η οικογένεια δεν είναι απλά ένα σύνολο ανθρώπων που σχετίζονται με δεσμούς αίματος, αλλά μια ολότητα η οποία  έχει τη δική της δομή ,  διέπεται από τους δικούς της κανόνες και έχει τους δικούς της στόχους. Η κατανόηση της συμπεριφοράς ενός μέλους της οικογένειας προϋποθέτει την κατανόηση των τρόπων αλληλεπίδρασης μεταξύ των μελών, δεδομένου ότι  η συμπεριφορά του ενός επηρρεάζει και επηρρεάζεται από τη συμπεριφορά του άλλου, αποτελεί δλδ  προϊόν αλληλεπίδρασης.

Στόχος της θεραπευτικής παρέμβασης στη Συστημική Ψυχοθεραπεία δεν αποτελεί το μεμονωμένο άτομο  –ακόμη κι αν είναι αυτό που εκφράζει το αίτημα– αλλά το σύστημα σχέσεων στο οποίο αυτό ανήκει. Οι δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίζει το άτομο μια δεδομένη στιγμή της ζωής του, δεν ανάγονται σε μια «δυσλειτουργία» θα λέγαμε, του δικού του ψυχισμού, αλλά σχετίζονται με τα σχήματα αλληλεπίδρασης και τις σχέσεις εντός του σημαντικού σύστηματος  στο οποίο ανήκει. Συνεπώς, ο θεραπευόμενος που «αντιμετωπίζεται συστημικά», γίνεται κατανοητός ως ναι μεν ένα μοναδικό άτομο, αλλά παράλληλα και ως συμμετέχοντας σε ένα δίκτυο σχέσεων εντός των σημαντικών συστημάτων στα οποία ανήκει. Η σημαντική ερώτηση για τον συστημικό ψυχοθεραπευτή δεν είναι το «γιατί», αλλά το «πώς». Το ενδιαφέρον του δεν  αφορά την εξήγηση της συμπεριφοράς που αναφέρεται ως «δυσλειτουργική» στο επίπεδο του «αίτιου - αιτιατού», αλλά εντός του συστήματος στο οποίο εκδηλώνεται και σε σχέση με τα πρότυπα αλληλεπίδρσης και των υπαρχουσών σχέσεων με τα άλλα μέλη του συστήματος.

Η Συστημική Ψυχοθεραπεία προσφέρει λοιπόν την κατανόηση του τρόπου του «σχετίζεσθαι» αλλά και τη δυνατότητα εκμάθησης νέων λειτουργικών τρόπων αλληλεπίδρασης των μελών ενός συστήματος, οι οποίοι προάγουν την ψυχική υγεία και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων.

Η συστημική προσέγγιση στην ψυχοθεραπεία μπορεί να εφαρμοστεί σε άτομα, οικογένειες, ζευγάρια, ομάδες (εργασιακές, εκπαιδευτικές κτλ). 

Μαρία Καφαντάρη

Ψυχολόγος

Msc  Κοινωνικής –Κλινικής Ψυχολογίας Εξαρτήσεων και Ψυχοκοινωνικών προβλημάτων

Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια