Η ιστορία ενός μικρού και ασήμαντου υγρότοπου [πρωτοδημοσιεύθηκε 30 Απριλίου 2011]

Με αφορμή τον ετήσιο καθαρισμό της παραλίας Σκοπέλου θα ήθελα να δημοσιοποιήσω για πρώτη φορά τις απόψεις μου, αλλά και κάποια γεγονότα που έχουν λάβει χώρα τα τελευταία χρόνια για αυτό το θέμα. Μέσα από αυτό το κείμενο θα βρείτε, συνοπτικά, πληροφορίες για την ενέργεια του καθαρισμού. Στο τέλος όμως θα σχολιάσω περαιτέρω και με αφορμή τον φετινό καθαρισμό και για όσους δεν έχουν υπομονή για την ανάγνωση του κειμένου (η αλήθεια είναι ότι είναι μεγάλο) ας προτρέξουν κατευθείαν στο τέλος. 
Στην παραλία του οικισμού της Σκοπέλου, εκβάλλει ο κύριος χείμαρρος της πόλης της Σκοπέλου που απορρέει από την μεγαλύτερη λεκάνη απορροής του νησιού με συνολική επιφάνεια 17,886 km2, μέση κλίση 0,35% και μέσο υψόμετρο λεκάνης 152,01m. Μετά και την τελευταία διαμόρφωση του νέου λιμένα Σκοπέλου περίπου πριν 15 χρόνια, δημιουργήθηκε στην εκβολή του χειμάρρου, ένας φυσικός καλαμιώνας με pragmites australis, ο οποίος κατά την διάρκεια του χειμώνα συρικνώνεται και υποβαθμίζεται, ενώ κατά την άνοιξη και μέχρι το φθινόπωρο αναγεννάται και αναπτύσσεται.

Οι υγρότοποι είναι μόνιμα ή προσωρινά κατακλυζόμενοι από νερό το οποίο είναι στάσιμο ή τρεχούμενο, γλυκό, υφάλμυρο ή αλμυρό. Ο συγκεκριμένος υγρότοπος ανήκει στην κατηγορία των εκβολών, όπου υπάρχει το χαμηλότερο και πιο διαπλατυσμένο τμήμα της κοίτης ενός ποταμού (χειμάρρου), εκεί όπου συμβαίνει μείξη του ποτάμιου νερού με το θαλασσινό. Δεν έχει στάσιμα νερά και δεν έχει ενοχλητικές μυρουδιές.

Για κακή του τύχη αποτελεί το τέλειο καμουφλάζ για την ρίψη κάθε είδους σκουπιδιών, κάτι άλλωστε που συμβαίνει σε πολλούς φυσικούς σχηματισμούς με έντονη φυτοκάλυψη. Ο καλαμιώνας αυτός καταλαμβάνει έκταση της παραλίας. Σχεδόν κάθε χρόνο αποψιλώνεται με οποιοδήποτε τρόπο (αποψίλωση χειρωνακτική ή μηχανική με μεγάλα μέσα, κάψιμο, μέχρι και ζιζανιοτκόνα για την εξόντωσή του). Ο λόγος απλά για να καθαρίσει ο τόπος... από ό,τι φαίνεται κοινή απαίτηση της πλειοψηφίας της τοπικής κοινωνίας.

Σκοπός δεν είναι σε αυτό το άρθρο να αναλύσω τα περιβαλλοντικά οφέλη από τους υγρότοπους, όπως η διαχείριση των πλημμυρών, η επεξεργασία εν μέρει από τα καλάμια των ρυπασμένων νερών εκβάλλοντας καθαρότερα νερά στην θάλασσα, η φιλοξενία άγριας πανίδας κλπ. Σκοπός είναι να καταθέσω την εμπειρία μου από την εντρυφή μου με το συγκεκριμένο θέμα και την προσπάθεια παρέμβασής μου. Σκοπός της παρέμβασής μου προφανώς ήταν, η ανάδειξη της σημασίας διατήρησής του. Η διατήρησή του μέσω ενός διαχειριστικού σχεδίου εφαρμόσιμο, όπως ο χειρωνακτικός καθαρισμός του και η μερική αποψίλωσή του κάθε χρόνο, ώστε να διατηρείται σταθερή η αναλογία παραλίας υγροτόπου και έτσι και η παραλία να μην συρρικνώνεται εις βάρος της ενδεχόμενης επέκτασής του υγρότοπου, αλλά και ο υγρότοπος καθαρισμένος να διατηρεί τον ζωτικό του χώρο με ότι συνεπάγεται.

Τρεις διαφορετικοί δήμαρχοι υποστηριζόμενοι σχεδόν από όλα τα μεγάλα κόμματα, 1 επιστολή προς Λιμενάρχη, 1 επιστολή προς Δήμαρχο Σκοπέλου, 1 13σέλιδη πρόταση διαχείρισης σε Δήμαρχο, η οποία συζητήθηκε και από συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου και άλλα πολλά, συνθέτουν μερικές από τις κινήσεις που έλαβαν χώρα τα τελευταία όχι 3, ούτε 5, αλλά 10 χρόνια.

Θα σας αναφέρω μερικά από τα γεγονότα.

Ένας από τους Δημάρχους έλεγε ότι αποψίλωνε τα καλάμια για να γίνουν μεγαλύτερα και να δυναμώσουν...

Ο λιμενάρχης αφού αρχικά είχε ενθουσιασθεί με την πρόταση για την διατήρησή του, θεωρούσε ότι η δημοσιοποίηση και η επεξήγησή προς τον κόσμο, θα είχε θετικό αντίκτυπο και θα έκανε ότι περνάει από το χέρι του νομικά για την υποστήριξη της πρότασης. Μάλιστα δήλωνε πολλές φορές τον ενθουσιαμό του, για πουλιά που άκουγε και παρατηρούσε. Όταν έγινε αποψίλωση με βαριά μηχανήματα, απλά ανέφερε "πως αλλιώς θα καθαριζότανε;"...

Άλλος Δήμαρχος αρχικά επείσθη και για τον πρώτο χρόνο, δεν έκανε καμμία αποψίλωση (χρονιά που καθόλη την διάρκεια του καλοκαιριού υπήρχε μεγάλη "ηχορύπανση" από μεγάλο πληθυσμό βατραχιών που επανέκαμψε). Από την δεύτερη χρονιά όχι μόνο το αποψίλωσε ολοκληρωτικά, αλλά υπήρχε σκέψη, να ριχτεί 3 άλφα και να διαμορφωθεί παιδική χαρά στην θέση του υγρότοπου, ώστε προφανώς να μην ξαναβγεί...

Άλλος Δήμαρχος μετά από τις ολοκληρωτικές αποψιλώσεις των πρώτων χρόνων, σαν να επείσθει από την πρόταση της διατήρησης, έστω και μικρού υπολείμματος, όμορα της αξονικής γραμμής του χειμάρρου, κάτι που εφάρμοσε για μία χρονιά. Την επόμενη όμως που ήταν προεκλογική χρονιά επανήλθε στην ολοκληρωτική ισοπέδωση, σαν να φαίνεται ότι και αυτός λύγισε υπό το βάρος των μεγάλων πιέσεων που δέχθηκε...

Θεώρησα αυτό που πρότεινα πριν χρόνια για την διαχείριση του υγρότοπου, αν όχι αυτονόητο, κατ’ ελάχιστο άμεσα εφαρμόσιμο ικανοποιώντας όλες τις πλευρές με μικρές παραχωρήσεις. Επίσης για λόγους διαφύλαξης της αξιοπρέπειας της τοπικής κοινωνίας και λειτουργικότητας γενικότερα της Ελληνικής κοινωνίας, δεν ήθελα το συγκεκριμένο ζήτημα να ξεφύγει εκτός των στενών γεωγραφικών ορίων, πιστεύοντας ότι υπάρχει η ωριμότητα ώστε λύσεις σε προβλήματα να δίνεται, χωρίς την απαραίτητη πολλές φορές ‘’εξωγενούς διατησία’’ κάθε μορφής.

Για αυτό προσπάθησα με κάθε τρόπο μέσα από την διαπιστευμένη ιδιότητά μου, να πείσω χωρίς να ακολουθήσω ακραίες κινήσεις κυρίως νομικού χαρακτήρα, των οποίων η έκβαση λόγω ελλειμμάτων στο Νομικό καθεστώς, θα ήταν απρόβλεπτη και ανεξέλεγκτη.
Δεν κατάφερα τίποτα... και αναρωτιέμαι τα εξής:

Τι είναι άραγε αυτό που κάνει την πολιτεία να ελκύεται και να επηρεάζεται, περισσότερο από ανθρώπους που μόνιμα οι λόγοι προσέγγισης προς αυτή, είναι άμεσα ή έμμεσα ωφελιμιστικοί για αυτούς. Αυτό συμβαίνει ακόμα και χωρίς διάθεση διακρίσεως, όταν οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους, οι μόνες απαντήσεις που μπορούν να δώσουν σε ερωτήματα, είναι για τα αποτελέσματα του Ολυμπιακού στο ποδόσφαιρο και λίγο στο μπάσκετ, ούτε καν για άλλα αθλήματα.

Πως καταφέραμε και δημιουργήσαμε ένα σύστημα λήψης αποφάσεων, όπου επηρεάζεται από το υγιές και σοβαρό με πολύ μεγαλύτερη δυσκολία και ταυτόχρονα το αποβάλλει, ενώ αποδέχεται με πολύ μεγαλύτερη ευκολία το υποβολιμαίο και το ιδιοτελές.
Σε μία χώρα που κατάντησε το μαύρο τζιπ με τα φιμέ τζάμια, η παροχή πλαστικής σακούλας για την μεταφορά κάθε αγοράς μας, η σχεδόν καθημερινή τηλεθέαση ποδοσφαιρικών αγώνων να έχει μεγαλύτερη αξία, από το μπρούντζινο χερούλι μίας παλιάς ξύλινης πόρτας, το χαμόγελο και την καλημέρα ενός καθαρού προσώπου, το περπάτημα σε μονοπάτια και δάση απολαμβάνοντας τους ήχους και τις εικόνες της άνοιξης, λογικό είναι να μην έχει θέση ένας μικρός ασήμαντος υγρότοπος όπως και οι υποστηρικτές του...

Με την φετινή ολοκληρωτική αποψίλωση μάλλον θα πρέπει να προστεθεί στο κείμενο, άλλη μία (νέα) δημοτική αρχή στο σύνολο των προηγουμένων, που δρουν με την ίδια λογική. Για την ώρα επειδή δεν γνωρίζω τις λεπτομέρειες από που προήλθαν φέτος οι εντολές, ας μην κατηγορήσω πρόωρα.

Αφήνοντας όμως για λίγο το θέμα της αποψίλωσης του μικρού υγρότοπου, θα ήθελα να διαπιστώσω το εξής παράλογο και παράνομο που λαμβάνει χώρα εδώ και τουλάχιστον 3 χρόνια. Συγκεκριμένα ο τρόπος καθαρισμού της παραλίας γίνεται με μεγάλα μηχανικά μέσα όπου εκσκαφέας σέρνει και συλλέγει τα σκουπίδια μαζί με την άμμο, τα φορτώνει σε φορτηγά και τα απομακρύνει προς διάθεση. Πρέπει να αποτελεί Πανελλήνια πρωτοτυπία ο καθαρισμός μίας παραλίας (ομολογουμένως με πολλά σκουπίδια) που επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο, να γίνεται με τέτοιο τρόπο. Δηλαδή απομακρύνουμε κάθε χρόνο σημαντικές ποσότητες κυβικών από άμμο (περισσότερα από ένα φορτηγά) που δεν αντικαθίσταται και αποτελεί εξαντλήσιμο φυσικό πόρο. Με άλλα λόγια σταδιακά, αδειάζουμε την παραλία της Σκοπέλου. Το εντυπωσιακό δε είναι ότι σε αυτή την διαδικασία συμμετέχουν άμεσα ή έμμεσα υπηρεσίες (Δήμος Σκοπέλου, Λιμενικό Ταμείο Σκοπέλου), ιδιώτες (εργολάβοι, προσωπικό), η διαδικασία είναι εμφανέστατη από όλο το προσωπικό του Λιμεναρχείου Σκοπέλου και κανένας δεν το έχει αντιληφθεί. Και για να γίνει κατανοητό το μέγεθος του παράλογου, θα δώσω την εξής λύση ακόμα και με την λογική των βαριών μηχανημάτων η οποία απαιτεί απλώς λίγο περισσότερο κόπο. Με τα ίδια μηχανήματα και την ίδια διαδικασία, αν μεσολαβούσε ένα κόσκινο (τελάρο με συρματόπλεγμα επικλινές-οι μάντρες έχουν για τον διαχωρισμό των υλικών) όπου ο εκσκαφέας θα άδειαζε σε αυτό πρώτα την άμμο με τα σκουπίδια και μετά ό,τι έμενε στο κόσκινο –δηλαδή τα σκουπίδια- θα οδηγόντουσαν στο φορτηγό, όλη η άμμος θα έμενε στον τόπο της. Δεν ξέρω σε ποιον θα έπρεπε να πρωτοκαταλογίσω τις μεγαλύτερες ευθύνες για την αβασάνιστη επιλογή αυτής της μεθόδου, αλλά είναι εντυπωσιακός ο αριθμός των συμμετεχόντων η οποίοι δεν το έχουν αντιληφθεί προφανώς.

Λοιπόν νομίζω ότι είναι λίγο περίεργες οι αντιλήψεις για τον καθαρισμό. Ίσως έχουμε βιαστεί να εκσυγχρονιστούμε ξεκινώντας από την κατανάλωση και τα αγαθά που αποδεχθήκαμε αβίαστα και γρήγορα, αλλά όσον αφορά τις ευθύνες και υποχρεώσεις που απαιτεί ο εκσυγχρονισμός και προϋποθέτει γνώσεις, ευαισθησία και περισσότερο κόπο, αμελήσαμε και το αφήσαμε για αργότερα.

Εκ των προτέρων σημειώνω ότι δεν θα απαντήσω σε κανένα σχόλιο για να μην κάνω διάλογο όσο και αρνητικό να είναι, κάτι που είναι ενδεχόμενο. Πάντως όποιος θέλει οποιαδήποτε διευκρίνιση ή πληροφορία μπορεί να επικοινωνήσει μαζί μου στο τηλ. 2424022573

Με εκτίμηση
Μάριος Γιαννουράκος
Περιβαλλοντολόγος

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΗ ΑΝΑΡΤΗΣΗ ↓

Πάνε τα καλάμια!..