Η επικοινωνία στην Οικογένεια του Καρκινοπαθή

ΣΥΧΝΑ «ΛΑΘΗ» ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΑΣΘΕΝΗ

Όταν συμβαίνουν δύσκολα και στρεσογόνα γεγονότα ζωής -όπως η διάγνωση μιας χρόνιας ασθένειας, όπως ο καρκίνος- οι άνθρωποι συχνά νιώθουν την ανάγκη να μιλήσουν για ό,τι τους στενοχωρεί, τους ενοχλεί ή τους αγχώνει.

Οι ασθενείς με καρκίνο που έχουν ισχυρή συναισθηματική υποστήριξη από το οικογενειακό και φιλικό τους περιβάλλον τείνουν να προσαρμόζονται καλύτερα στις αλλαγές που φέρνει ο καρκίνος στη ζωή τους. Παρόλαυτα, συχνά υπάρχει η ανησυχία από το κοντινό περιβάλλον -οικογενειακό και φιλικό- του ασθενή με καρκίνο σχετικά με τον τρόπο και το περιεχόμενο της επικοινωνίας μαζί του. Ασφαλώς υπάρχει όλη η καλή διάθεση να είναι βοηθητικοί η οικογένεια και οι φίλοι, υπάρχει όμως και μια δυσκολία συχνά από τον φόβο μήπως ειπωθεί κάτι «λάθος» ή «μη βοηθητικό». Συμβαίνει λοιπόν όντως μερικές φορές να γίνονται «ατοπήματα» στην επικοινωνία από το στενό περιβάλλον του ασθενή, όσο κι αν υπάρχει το κίνητρο της στήριξης και της ενθάρρυνσης του.

Κάποια τέτοια παραδείγματα επικοινωνίας «προς αποφυγή» είναι και τα παρακάτω:

«Ξέρω ότι θα γίνεις καλά» - Ο ασθενής με μια τέτοια δήλωση, πιθανά θα νιώσει ότι ο συγγενής ή ο φίλος του δεν κατανοεί τη σοβαρότητα της κατάστασης.

Εναλλακτικά – Είναι σημαντικό να ακούμε τον ασθενή και να τον αφήνουμε να εκφραστεί ελεύθερα σχετικά με τα συναισθήματα, τους φόβους και τις ανησυχίες του.

«Είσαι δυνατός εσύ» - Μια τέτοια δήλωση/προσδοκία από τον ασθενή, τον κάνει να αισθάνεται «υποχρεωμένος» να είναι πάντα γενναίος και δυνατός, στερώντας του τη δυνατότητα να νιώθει ή/και να εκφράζει κάποιες φορές αδυναμία, φόβο, ανησυχία κτλ.

Εναλλακτικά – Είναι προτιμότερο να ειπωθεί ότι είναι λογικό και αναμενόμενο ο ασθενής να έχει και «κακές μέρες». Έτσι θα νιώσει την ασφάλεια να εκφραστεί σύμφωνα με το συναίσθημα του, αποφεύγοντας την ενοχοποίηση του εαυτού του για το πώς νιώθει ή τι σκέφτεται.

«Ο τάδε έχει καρκίνο» - Η εμπειρία του κάθε ασθενή είναι μοναδική και δεν έχει νόημα η σύγκριση με άλλες περιπτώσεις καρκινοπαθών.

Εναλλακτικά – Ο συγγενής ή ο φίλος είναι καλό να ενθαρρύνουν τον ασθενή να μιλήσει για τη δικό του, προσωπικό βίωμα με τον καρκίνο- αν φυσικά το επιθυμεί και ο ίδιος.

«Θα πρέπει να δοκιμάσεις π.χ. την τάδε δίαιτα» - Πιθανά ο ασθενής σε αυτή την φάση να δέχεται πολλές συμβουλές και χρειάζεται προσοχή τι είδους συμβουλές δίνονται και πότε

Εναλλακτικά – Ακούστε τον ασθενή και κατανοείστε αν υπάρχει όντως η ανάγκη για συμβουλές.

«Όλα είναι μια χαρά τώρα που τέλειωσε η θεραπεία» - Ακόμη κι αν έχει τελειώσει η θεραπεία , ο ασθενής χρειάζεται υποστήριξη. Είναι σημαντικό να είστε εκεί για αυτόν.

Εναλλακτικά – «Είμαι διαθέσιμος να σε ακούσω, αν θέλεις να μιλήσεις»

«Πρέπει να σκέφτεσαι θετικά» - Μια τέτοια δήλωση, συνήθως δεν είναι βοηθητική για τον ασθενη. Κανείς δεν μπορεί να είναι «θετικός» συνέχεια, αντίθετα είναι απόλυτα φυσιολογικό ένας άνθρωπος που βιώνει ένα τόσο στρεσογόνο γεγονός –όπως μια χρόνια και απειλητική για τη ζωή ασθένεια, να βιώνει κάποιες στιγμές συναισθήματα όπως θλίψη, θυμό κτλ. Το να ζητείται από έναν καρκινοπαθή να «σκέφτεται θετικά», μοιάζει επίσης σα να υπάρχει ο υπαινιγμός ότι ο ίδιος δεν ήταν «αρκετά θετικός και αισιόδοξος» και άρα πιθανά με αυτόν τον τρόπο επηρεάζει «αρνητικά» την πορεία της ασθένειας, με αποτέλεσμα τα αισθήματα ενοχής και την αυτομομφής από την πλευρά του για τον τρόπο που διαχειρίζεται την ασθένεια.

Εναλλακτικά – Ρωτήστε τον ασθενή πώς αισθάνεται και να είστε έτοιμοι να ακούσετε τι σας λέει, ακόμη κι αν δεν είναι «θετικό» ή «χαρούμενο». Η δυνατότητα που δίνεται στον ασθενή να εκφράσει τα συναισθήματα και τις σκέψεις του καθώς και η δυνατότητα αυτά να ακουστούν και να είναι αποδεκτά, είναι το πρώτο βήμα για να μπορέσει και ο ίδιος να τα αντιληφθεί, να τα κατανοήσει, να τα αποδεχτεί και τέλος να τα διαχειριστεί.

«Φαίνεσαι κουρασμένος, αδυνατισμένος κτλ» - Ο ασθενής έχει επίγνωση των αλλαγών της εμφάνισης του λόγω της ασθένειας ή της θεραπείας στην οποία υποβάλλεται, συνεπώς οι διαπιστώσεις από άλλους για αυτές πιθανά δεν είναι βοηθητικές και δεν τον κάνουν να νιώσει καλύτερα.

Εναλλακτικά – Είναι καλύτερο να αποφεύγονται τέτοιου τύπου σχόλια για την εμφάνιση του ασθενή.

Μαρία Καφαντάρη

Ψυχολόγος/Msc Κοινωνικής-Κλινικής Ψυχολογίας

Εξαρτήσεων και Ψυχοκοινωνικών προβλημάτων

Συντονίστρια συλλόγου «ΦΑΡΟΣ ΣΚΟΠΕΛΟΥ»