Αλέξανδρος Μωραϊτίδης † 25 ΟΚΤ. 1929

Ἐχθρὸς κάθε θορύβου καὶ πάσης ἐπιδείξεως 

Τὴν Παρασκευὴ 25 Ὀκτωβρίου 1929 ὁ σκιαθίτης ἔμπορος Μενέλαος Λεβίδης, μὲ τηλεγράφημά του στὴν ἐφημερίδα Πρωΐα, ἀνακοινώνει τὸν θάνατο τοῦ μοναχοῦ Ἀνδρόνικου, τοῦ κατὰ κόσμον Ἀλέξανδρου Μωραϊτίδη (Σκιάθος 15 Ὀκτ. 1850-25 Ὀκτ. 1929). Στὸ τηλεγράφημα μὲ ὥρα ἀποστολῆς τὴν 3μ.μ. σημειώνεται ὅτι ὁ Ἀλέξανδρος Μωραϊτίδης ἐκοιμήθη τὴν μεσημβρίαν ἡ δὲ ἐξόδιος ἀκολουθία καὶ ἡ ταφή του θὰ λάβουν χώρα τὴν ἑπομένη, Σαββάτο 26 Ὀκτ. 1929.

Ἡ σύνταξη τῆς ἐφ. Πρωΐα, μὲ ἀφορμὴ τὸ τηλεγράφημα αὐτό, δημοσιεύει ‒ἀνωνύμως‒ νεκρολογία γιὰ τὸν ἐκλιπόντα, μὲ τίτλο «Ἀπέθανε χθὲς ὁ Ἀλέξ. Μωραϊτίδης», ὅπου παρατίθενται ἁδρομερῶς βιογραφικὰ καὶ ἐργογραφικὰ στοιχεῖα ἀπὸ τὴ ζωὴ καὶ τὸ πνευματικὸ ἔργο τοῦ ἐμπνευσμένου καὶ εἰλικρινοῦς αὐτοῦ ἐργάτη τῆς πνευματικῆς ζωῆς, ‒ ὅπως χαρακτηρίζεται ἀπὸ τὸν ἀρθρογράφο‒ ὁ ὁποῖος τὸν περασμένο μῆνα, στὶς 16 Σεπτεμβρίου 1929, εἶχε γίνει μεγαλόσχημος μοναχὸς μὲ τὸ ὄνομα Ἀνδρόνικος.

Ἰδιαίτερη ἀναφορὰ γίνεται –συνήθης πρακτικὴ ὅσων δημοσιεύουν γιὰ τὸν Μωραϊτίδη‒ στὴ σύγκριση τοῦ πνευματικοῦ του ἔργου μὲ ἐκεῖνο τοῦ τριτεξαδέλφου του Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, ὁ ὁποῖος χαρακτηρίζεται ὡς, μὲ περισσότερο ταλάντον ἀπὸ τὸν Ἀλέξανδρο Μωραϊτίδη. Εἶναι μιὰ κρίση ποὺ ἐπαναλαμβάνεται συχνά-πυκνά, μὲ διάφορους τρόπους καὶ διατυπώσεις, μέχρι τὶς μέρες μας. Ἴσως, βεβαίως, εἶναι βάσιμη, ἀλλὰ διατυπώνεται τόσο κατηγορηματικά, ἕως ἐνδεχομένως καὶ ἀπαξιωτικά, ὥστε τελικὰ νὰ ἀδικεῖ ἕως καὶ νὰ ἀφανίζει ἐν πολλοῖς τὸ ἔργο τοῦ Μωραϊτίδη. Τόσον δὲ εἶναι τὸ εὖρος τῆς ἀφάνειας ὥστε, ὄχι μόνον ἔχει ἐξοβελισθεῖ ἀπὸ τὰ σχολικὰ ἀναγνωστικά, ἀλλὰ πολλὲς φορὲς συγχέεται μὲ τὸ ὄνομα τοῦ γνωστοῦ ἀθηναιογράφου Τίμου Μωραϊτίνη!

Ὁ συντάκτης τῆς μικρῆς αὐτῆς νεκρολογίας προαναγγέλει τὴν ἔκδοση ψηφίσματος σχετικοῦ γιὰ τὸν θάνατο τοῦ Ἀλεξ. Μωραϊτίδη, πρὸς τοὺς συγγενεῖς τοῦ ἐκλιπόντος, ἀπὸ τὴν Ἀκαδημία Ἀθηνῶν, τῆς ὁποίας ἦταν πρόσεδρο μέλος. Πράγματι, στὸ φύλλο τῆς ἑπομένης ἡμέρας 27 Ὀκτ. 1929 τῆς Πρωΐας δημοσιεύεται τὸ σχετικὸ ψήφισμα τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν καθὼς ἐπίσης καὶ τηλεγράφημα τοῦ προέδρου τῆς κοινότητος Σκιάθου Φιλοκλῆ Γεωργιάδη πρὸς τὴν «Ἕνωσιν Συντακτῶν», ὅπου γνωστοποιεῖ τὸν θάνατο τοῦ Μωραϊτίδη καὶ δηλώνει πὼς ἡ ἐξόδιος ἀκολουθία καὶ ταφή του θὰ πραγματοποιηθῇ στὶς 10 π.μ. τοῦ Σαββάτου 27 Ὀκτ. 1929. Ἐπίσης, στὸν ἴδιο χῶρο τῆς Πρωΐας  καταχωρίζεται καὶ καὶ ἡ ἀπάντηση τοῦ Προέδρου τῆς  «Ἑνώσεως Συντακτῶν» πρὸς τὸν Πρόεδρο τῆς κοινότητος Σκιάθου (βλ. Kων/νος Σπ. Τσιώλης, «Σκιάθος, Παρασκευὴ 25 Ὀκτ. 1929. Κοίμησις Ἀλεξάνδρου Μωραϊτίδη, Χρονικὰ Δυτικῆς Μακεδονίας τῶν Γρεβενῶν, φ. 796/ 26.10.2018, σ. 17).

Tὸ ἀνώνυμο ἄρθρο τῆς Πρωΐας περιλαμβάνει καὶ τὸ γνωστὸ σκίτσο τοῦ  ζωγράφου καὶ λογοτέχνη τῆς ἐποχῆς Ἀντ. Πρωτοπάτση (Μυτιλήνη 1897-Ἀθήνα 1947), μὲ τὴν μορφὴ τοῦ Ἀλέξανδρου Μωραϊτίδη.

Πρωΐα, 26/10/1929, σ. 2.

«Ἀπέθανε χθὲς ὁ Ἀλέξ. Μωραϊτίδης

ΣΚΙΑΘΟΣ, 25/10 —ὥρα 15.— Σήμερον μεσημβρίαν ἀπέθανεν ἐνταῦθα διηγηματογράφος Ἀλέξανδρος ἢ Ἀνδρόνικος Μωραϊτίδης. Ἐνταφιασθήσεται αὔριον.

Μενέλαος Λεβίδης

Δὲν παρῆλθε δίμηνον ἀπὸ τῆς χειροτονίας του ἢ καλλίτερον ἀπὸ τῆς ὁριστικῆς του φυγῆς ἀπὸ τὰ ἐγκοσμια καὶ ἡ ὥρα τοῦ μεγάλου ταξειδίου, διὰ τὸ ὁποῖον ἐπῆγε νὰ προετοιμασθῇ ἦλθεν. Ὁ Ἀλέξανδρος Μωραϊτίδης δὲν ὑπάρχει πλέον. Μὲ τὸν θάνατόν του ἡ πνευματική μας ζωὴ χάνει ἕναν ἐμπνευσμένον καὶ εἰλικρινῆ ἐργάτην της. Ἂν τὸ ἔργον του δὲν ἤσκησεν τόσην ἐπίδρασιν, τοῦτο ὀφείλεται εἰς τὸ γεγονὸς, ὅτι ἡ προσοχὴ τοῦ πνευματικοῦ κόσμου εἶχε ἐντοπισθῇ εἰς ἕναν δημιουργὸν ἔχοντα πλεῖστα κοινὰ μὲ τὸν Μωραϊτίδην, ἀλλὰ τάλαντον ἰσχυρότερον, τὸν Παπαδιαμάντην.

Τὸ ἔργον ἐν τούτοις τοῦ Μωραϊτίδη εἶναι πλούσιον καὶ εἶναι κυρίως διηγηματογραφικόν. Ἐκτὸς ὅμως ἀπὸ τὰ διηγήματά του ἔχει γράψει καὶ δύο δράματα: τὴν Καταστροφὴν τῶν Ψαρῶν καὶ τὸν Δημήτριον Πολιορκητήν. Εἰς τὴν φιλολογίαν ἐξεδηλώθη ἀπὸ τὸ 1873, ἔκτοτε δὲ συνεργάσθη εἰς πολλὰς ἐφημερίδας καὶ περιοδικὰ τῆς ἐποχῆς, τὸ κυριώτερον ὅμως μέρος τῆς παραγωγῆς του ἔχει δημοσιευθῆ εἰς τὴν Νέαν Ἐφημερίδα καὶ τὴν Ἀκρόπολιν. Ὁ Μωραϊτίδης εἶχε σπουδάσει φιλολογίαν καὶ ἐπὶ εἰκοσετίαν ἐδίδαξε ὡς καθηγητὴς εἰς διάφορα γυμνάσια τῶν Ἀθηνῶν. Βραδύτερον ἡ συνεργασία εἰς τὰς ἐφημερίδας τὸν ἀπησχόλησε ἐξ ὁλοκλήρου καθὼς καὶ αἱ θρησκευτικαὶ μελέται εἰς τὰς ὁποίας εἶχεν ἐπιδοθῇ συστηματκῶς.

Ὁ Μωραϊτίδης καὶ ὁ Παπαδιαμάντης ἀποτελοῦν εἰς τὴν Ἑλλάδα τὴν ἐπίσημον τρόπον τινὰ δυάδα χριστιανῶν λογοτεχνῶν. Ὅπως ὁ Παπαδιαμάντης, καὶ ὁ Μωραϊτίδης ὑπῆρξε πραγματικὸς πιστὸς καὶ ὁλόκληρο τὸ ἔργον του εἶναι γεμᾶτο ἀπὸ πίστιν. Ὑπῆρξε ἀληθὴς χριστιανὸς καὶ ἡ ταπεινοφροσύνη του ὑπῆρξε παροιμιώδης. Λιτὸς εἰς τὴν ζωήν του ἀπὸ πολλῶν ἐτῶν ἔζη ὡς ἀσκητής, ἀποτραβηγνένος εἰς ἕνα μικρὸ σπιτάκι ὅπου ἐζοῦσε ἐργαζόμενος, προσευχόμενος καὶ νηστεύων. Ἐχθρὸς κάθε θορύβου καὶ πάσης ἐπιδείξεως ἔμαθε τελευταῖος τόσον τὴν ἀπονομὴν εἰς αὐτὸν τοῦ Ἀριστείου τῶν Γραμμάτων ὅσον καὶ τὴν ἐκλογήν του ὡς ἀκαδημαϊκοῦ. Εἰς τὴν Ἀκαδημάιν μάλιστα δὲν μετέβη ποτέ, ἀλλὰ τελευταίως εἶχε περισσότερον ἀπομονωθῆ καὶ τέλος παρουσιάσθη εἰς τὸν Μητροπολίτην Χαλκίδος Γρηγόριον κατὰ τὸ παρελθὸν θέρος καὶ ἐζήτησε νὰ χειροτονηθῇ μοναχός. Ὄντως ἐχειροτονήθη καὶ ἔλαβε τὸ ὄνομα Ἀνδρόνικος, μετὰ δίμηνον δὲ ἀπέθανεν εἰς ἡλικίαν 78 ἐτῶν.

Τὸ ἐθνικὸν ἀριστεῖον τὸ ἔλαβε διὰ τὸ ἔργον του Μὲ τοῦ βορηᾶ τὰ κύματα. Σχεδὸν ὁλόκληρος ἡ διηγηματογραφική του παραγωγὴ ἔχει ἐκδοθῆ σὲ ἕξη τόμους ἀπὸ τὸν ἐκδοτικὸν οἶκον Σιδέρη.

Ὡς πληροφορύμεθα, ἡ Ἀκαδημία πρόκειται νὰ συντάξῃ σχετικὸν ψήφισμα πρὸς τοὺς οἰκείους τοῦ Μωραϊτίδη, θὰ γίνῃ δὲ καὶ ἐπίσημος ἀναγγελία τοῦ θανάτου του εἰς τὰ μέλη της  κατὰ τὴν πρώτην συνεδρίαν της».

Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης

Ἑλληνομουσεῖον Αγράφων