Η ενδοσχολικη βία μας αφορά όλους

Γράφει ο
Παν. Γρ. Σταμούλης
Παιδίατρος

Παγκόσμια μέρα κατά του ενδοσχολικου εκφοβισμού και της ενδοσχολικης βίας η σημερινή - «bullying» είναι ο διεθνής ορός που χρησιμοποιείται για να περιγράψει το φαινόμενο-  και καλό είναι να θυμόμαστε ότι αυτό το κοινωνικό πρόβλημα -γιατί περί αυτού πρόκειται-  παρόλο που στις περισσότερες φορές αποσιωπάται, είναι υπαρκτό και διαρκές. Έχει πολλές και  σοβαρές επιπτώσεις, τόσο στη σωματική και ψυχική υγεία, όσο και στην ψυχοκοινωνικη ανάπτυξη του παιδιού, ενίοτε με επικίνδυνες συνέπειες και τραγικά αποτελέσματα.

Τι είναι το «bullying»;

Είναι μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανομένη βία (σωματική, λεκτική, ψυχολογική) και επιθετική συμπεριφορά, με σκοπό την επιβολή και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές  από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου. Αποτελεί φαινόμενο που ενισχύεται από τη λάθος αντιμετώπιση του, καθόσον τα περισσότερα περιστατικά αποσιωπούται, διότι θεωρείται ότι στιγματίζουν τους θύτες, τα θύματα και το κύρος του σχολείου.

Οι πιο συνηθισμένες εκδηλώσεις «bullying» είναι:

Χειρονομίες, σπρωξιές, ξυλοδαρμοί
Φραστικές επιθέσεις, βρισιές, απειλές, προσβολές
Εκβιασμούς, καταστροφή προσωπικών αντικειμένων
Κλοπές
Σεξουαλική παρενόχληση, κακοποίηση
Αποκλεισμός από παρέες, παιχνίδια, δραστηριότητες.

Υπήρχε και παλιά;

Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο. Μόνο που τότε, στην δική μας εποχή, που το να κοροϊδεύεις το αδύναμο παιδί, το διαφορετικό, ήταν χαβαλές. Δείτε ταινίες της δεκαετίας του  ΄70 και του ΄80 με θέμα το σχολείο και πραγματικά θα φρικάρετε με τις «πλάκες» που έκαναν. Και όμως, αυτές οι ταινίες θεωρούνταν κωμωδία. Η λέξη «bullying» ήταν μια άγνωστη λέξη στην ορολογία τότε, αλλά γνωστή στην εφαρμογή της. Τότε οι γονείς μας δεν ήξεραν. Η ενημέρωση ήταν ελλιπής. Οι φωνές των ειδικών δεν υπήρχαν πουθενά. Μεγάλωναν τα αγόρια με την άποψη «Αστους να γίνουν άνδρες» ή «Αγόρι είναι, τι θα κάνει;» και το κορίτσι «κάνε πέρα».

Σήμερα όλοι γνωρίζουν

Σήμερα, υπάρχει καθημερινή ενημέρωση, μέσα από την τηλεόραση, τις εφημερίδες, το διαδίκτυο. Στα σχολεία υπάρχουν παιδοψυχολόγοι. Οι δάσκαλοι και οι καθηγητές είναι ενημερωμένοι. Οι περισσότεροι απ αυτούς είναι μαθητές του τότε. Ενδεχομένως, κάποιοι απ αυτούς ήταν οι «θύτες» του τότε και κάποιοι τα θύματα. Όλοι γνωρίζουν το «bullying», όλοι γνωρίζουν και αναγνωρίζουν τα σημάδια. Δεν δικαιολογειται το «δεν ήξερα». Ξερουν. Όμως, το ζήτημα δεν είναι να ξερουν, αλλά τι κάνουν. Ναι, τα παιδιά είναι παιδιά και οι θύτες παιδιά είναι. Μπορείς να ριξεις το «κατηγορώ» στο παιδί; Πρέπει πρώτα να το ρίξεις στους γονείς. Στους γονείς αυτούς που δεν δέχονται ότι το παιδι τους έχει πρόβλημα. Δεν δέχονται ότι είναι επιθετικό, βίαιο. «Το παιδί μου είναι καλό». Κανένα παιδί δεν είναι κακό, όμως, υπάρχουν παιδιά με προβλήματα συμπεριφοράς. Και αν από μικρό που είναι, οι γονείς δεν δουν το πρόβλημα, δεν το παραδεχτούν, δεν συνεργαστούν με τους ειδικούς για να το βοηθήσουν, στις μεγαλύτερες τάξεις, στα χρόνια του Γυμνασίου και του Λυκείου θα γίνει ο …«ηθικός αυτουργός»

Το παιδί είναι ο καθρέπτης των γονιών

Σύμφωνα με τους ειδικούς, παιδιά- θύτες, στην πλειοψηφικά τους, προέρχονται από μια οικογένεια οπου υπάρχει βία. Το ίδιο μπορεί να είναι θύμα σωματικής βίας από τους γονείς. Μπορεί ο πατέρας να χτυπάει την μητέρα, μπορεί το ίδιο να δέχεται λεκτική βία από το οικογενειακό του περιβάλλον. Μην ξεχνάμε ότι το παιδί είναι ο καθρέπτης των γονιών. Το παιδί μιμείται συμπεριφορές και αυτές βγάζει προς τα έξω. Το παιδί που δέχεται βία, είναι βίαιο. Το παιδί που δεν έχει μάθει στον διάλογο, δεν κάνει διάλογο. Το παιδί που δεν παίρνει αρκετή αγάπη, δε θα δώσει αγάπη.

Ευθύνη έχουν και οι δάσκαλοι και καθηγητές

Σήμερα στα σχολεία υπάρχουν παιδοψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί. Έρχονται σε προσωπική επαφή με τα παιδιά, ξέρουν καλά που υπάρχει το πρόβλημα. Επομένως, δεν υπάρχει δικαιολογία, όταν οι δάσκαλοι ενημερώνονται τι συμβαίνει και γνωρίζουν καλά και οι ίδιοι, να νίπτουν τας χείρας τους ωσάν άλλοι Πόντιοι Πιλάτοι και να λένε ότι « δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι, όταν οι ίδιοι οι γονείς δεν συνεργάζονται». Τι σημαίνει αυτό; Τι σημαίνει «δεν μας επιτρέπεται»; Τα σημαίνει «έτσι είναι το σύστημα»; Ποιο είναι το σύστημα αυτό που δεν μπορεί να επέμβει δραστικά στο πρόβλημα; Τι σημαίνει «δεν μπορούμε να αναγκάσουμε τους γονείς»; Και το παιδί που ασκεί bullying από τόσο μάκρη ηλικία, πως το βοηθάς; Με τιμωρίες; Με απειλές; Με περιθωριοποίηση; Αρκεί μόνο να εντοπίσεις το πρόβλημα; Όχι ! Πρέπει να το επιλύσεις. Πρέπει να βοηθήσεις το παιδί αυτό. Σήμερα. Γιατί αύριο θα είναι αργά.

Επίλογος

Είναι τραγική ειρωνεία ότι φέτος η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ενδοσχολικης Βίας και του Ενδοσχολικου Εκφοβισμού βρίσκει την Ελλάδα να μετρά καθημερινά όλο και περισσότερα περιστατικά bullying, τα οποία μάλιστα μερικές φορές φλερτάρουν με την εγκληματικότητα. Ηρθε η ώρα να σπάσει ο κύκλος της σιωπής και της βίας. Γιατί όλα δείχνουν πως με τη σιωπή το μόνο που καταφέρνουμε είναι να παρατείνουμε τον πόνο. Ακόμα κι αν δεν έχει πέσει το δικό μας παιδί θύμα εκφοβισμού, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει πληγεί ψυχολογικά : Τα στοιχεια δείχνουν πως το 85% των περιπτώσεων, ο εκφοβισμός λαμβάνει χωραν ενώπιον τρίτων. Ένα παιδί που γίνεται μάρτυρας μιας τέτοιας συμπεριφοράς επηρεάζεται άπ αυτο που βλέπει, αφού κυριεύεται από φόβο πως αν μιλήσει θα γίνει και το ίδιο στόχος ή θα κάνει τα πράγματα χειροτέρα για το θύμα του  bullying. H ενδοσχολικη βία μας αφορά όλους.