Νερό: αλήθειες και ψέματα

της Παρασκευής Κουτούμπα

Γνωρίζω καλά ότι όποιος αποφασίζει να μιλήσει δημόσια για ο,τιδήποτε σχετίζεται άμεσα με το εργασιακό του αντικείμενο διατρέχει πάντοτε τον κίνδυνο να παρεξηγηθεί ο ίδιος και κυρίως οι προθέσεις του. Κατανοητό και επόμενο. Θα καταθέσω όμως και τον αντίλογο: ακριβώς αυτή η άμεση σχέση – έστω και εργασιακή – παρέχει επιπλέον γνώση για το ίδιο το αντικείμενο. Κι όταν αυτό έχει να κάνει με τη δημόσια υγεία, και προπάντων μ’ ένα από τα πολυτιμότερα δημόσια αγαθά, ε τότε μάλλον η διάδοση της όποιας γνώσης γίνεται υποχρέωση. Ως άτομο, λοιπόν, ως απλή μονάδα μιλώ και όχι ως εκπρόσωπος κανενός άλλου προσώπου, συλλόγου ή φορέα – και νομίζω είναι καλή ευκαιρία να μπουν κάποια πράγματα στη θέση τους.

Πρόσφατα είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω σχετικό ενημερωτικό σεμινάριο για τη διαχείριση του πόσιμου νερού στη χώρα μας. Το σπουδαιότερο συμπέρασμα που έβγαινε απ’ αυτή τη συμμετοχή – πέρα από το καθαρά θεωρητικό κομμάτι – ήταν ότι σε σύγκριση με την υπόλοιπη νησιωτική Ελλάδα η Σκιάθος είναι τόπος ιδιαίτερα ευνοημένος γεωγραφικά και γεωφυσικά. Τα ελληνικά νησιά στην πλειοψηφία τους ζουν τραγικές καταστάσεις λόγω έλλειψης νερού – ειδικά βέβαια το καλοκαίρι για ευνόητους λόγους. Πολλά από αυτά έχουν εδώ και χρόνια εφαρμόσει τεχνικές εκμετάλλευσης θαλάσσιου νερού, όχι πάντα αποδοτικές –και σε συνδυασμό μάλιστα με την έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού για αυτή τη δουλειά– πάντοτε όμως...

ιδιαίτερα δαπανηρές. Δεν έχουν όμως άλλη επιλογή, γιατί απλούστατα δεν έχουν καμιά άλλη πηγή πόσιμου νερού παρά μόνο τη θάλασσα. Αυτό αν το αναλογιστεί κανείς είναι τραγικό. Τη στιγμή μάλιστα που η οικονομία τους – όπως άλλωστε και η δική μας – εξαρτάται άμεσα από τον τουρισμό.

Σκεφτείτε τη δική τους θέση και σκεφτείτε τη δική μας: η Σκιάθος από μια σπάνια εύνοια της τύχης συνδυάζει τις αρετές ενός νησιού κι ενός ορεινού χωριού της ενδοχώρας: διαθέτει ιστορία, πολιτισμό (ναι, έχουμε κι απ’ αυτό, απλώς το ξεχνάμε), αλλά και σπάνια φυσική ομορφιά, μοναδική σχεδόν για τα ελληνικά νησιά: υπέροχες θάλασσες συνδυασμένες με οργιώδη βλάστηση. Κι αυτό, χάρη στο νερό που διαθέτει… Δεν το λέω εγώ, το λένε οι χιλιάδες των τουριστών που την επισκέπτονται καθημερινά. Εμείς συνηθίσαμε τη θέα του πράσινου και μας φαίνεται κάτι δεδομένο – μόνο που δεν είναι καθόλου μα καθόλου δεδομένο. Είμαστε απλώς εξαιρετικά τυχεροί εδώ που είμαστε και έχουμε γλυκό νερό κάτω από τα πόδια μας. Ίσως αν βρισκόμασταν στη μέση του Αιγαίου, ή κοντά στις μικρασιάτικες ακτογραμμές, να περιμέναμε τέτοια εποχή και μεις μαζί με πολλούς άλλους νησιώτες την υδροφόρα να μας φέρει το λιγοστό μας πολύτιμο νεράκι, όχι βέβαια για να γεμίσουμε τις πολυτελείς πισίνες μας (ανέκδοτα θα λέμε τώρα;), αλλά ίσα ίσα για να ξεβρωμίσουμε εμείς και το σπίτι μας! Και μετά πάλι, έχει ο Θεός…

Προτού αρχίσουν τα προεκλογικά πανηγυράκια και τα μεγάλα λόγια, επειδή είναι σίγουρο ότι πολλοί θα το χρησιμοποιήσουν και θα το σφετεριστούν για προσωπικό όφελος, κι ας είναι δημόσιο αγαθό, γι’ αυτό νομίζω τώρα η εποχή είναι κατάλληλη για να πούμε και δυο σοβαρά πράγματα για το νεράκι. Το γεγονός είναι ένα: η Σκιάθος έχει – ευτυχώς – ακόμα νερό. Έτσι δείχνουν τα πράγματα τουλάχιστον. Το θέμα λοιπόν είναι η σωστή διαχείριση ώστε να εξακολουθήσει να έχει για πολλά χρόνια ακόμα. Δεν είναι δική μας σειρά νομίζω να σκεφτόμαστε την αφαλάτωση – όποιος επιμένει και χτυπιέται γι’ αυτό θα πρέπει μάλλον να αντιμετωπιστεί με σκεπτικισμό, μάλλον έχει πονηρούς σκοπούς! Δικό μας μέλημα θα πρέπει να είναι πώς θα χρησιμοποιήσουμε το υπάρχον νερό χωρίς να το σπαταλήσουμε. Το ξέρουν πια κι οι γάτες στη Σκιάθο ότι το νερό της ύδρευσης χρειάζεται άμεσα την επέμβαση των ειδικών. Και μιλάμε πάντα για το νερό που τροφοδοτεί τα σπίτια μας.

Προσοχή, άλλο το νερό που παρέχεται στις λιθόκτιστες κρήνες που υπάρχουν σε διάφορα σημεία της πόλης (γυμνάσιο, Σφαγεία, δημοτικό, Αγία Τριάδα, Πνευματικό Κέντρο, Της Μάχως το Πηγάδι) και ούτω καθεξής… Εκείνο το νεράκι κατεβαίνει από τη γεώτρηση του προφήτη Ηλία, συλλέγεται σε καθαρή, κλειστή δεξαμενή, χλωριώνεται και κατεβαίνει στις κρήνες… Και είναι βέβαια όχι μόνο πόσιμο αλλά εφάμιλλο των εμφιαλωμένων. Το μόνο κακό είναι η μικρή ποσότητα: μόνο για πόση και μαγείρεμα. Ούτε πόδια πλένουμε, ούτε αυλές, ούτε αυτοκίνητα!

Δύο παρενθέσεις απαραίτητες εδώ: πρώτα – πρώτα για τη χλωρίωση του νερού. Αυτή η μέθοδος απολύμανσης του νερού είναι σήμερα η επικρατέστερη, όχι μόνο για οικονομικούς λόγους και λόγους ευκολίας, αλλά και γιατί η απολυμαντική δράση του χλωρίου έχει διάρκεια, εγγυάται σίγουρο αποτέλεσμα – πράγμα που δεν ισχύει για τις πιο «μοντέρνες» μεθόδους, όπως είναι ο οζονισμός ή η υπεριώδης ακτινοβολία. Όσον αφορά τους κινδύνους από τη χλωρίωση, αυτοί υπάρχουν  μ ό ν ο  στην περίπτωση που το νερό περιέχει ήδη άλλους, χημικούς ρύπους – όπως λιπάσματα, φυτοφάρμακα, οργανικά απόβλητα συνήθως βιομηχανικής προέλευσης, και λοιπά, και λοιπά… Τότε και μόνο τότε το χλώριο αντιδρά με αυτούς τους ρύπους και γίνεται επικίνδυνο. Εμείς, ευτυχώς, τέτοια θέματα στο νερό δεν έχουμε – κι όπως δείχνουν τα πράγματα, δε θα έχουμε για πολύ καιρό ακόμα. Ούτε αξιόλογη γεωργική δραστηριότητα έχει το νησί, ούτε βιομηχανία διαθέτει. Άρα, το χλώριο δε μπορεί να γίνει επικίνδυνο – κι ας μυρίζει κάποιες φορές. Όχι μόνο κακό δεν κάνει, αλλά είναι ασφαλής ένδειξη ότι η χλωρίωση – και άρα, η απολύμανση – γίνεται σωστά.

Η δεύτερη απαραίτητη παρένθεση: πριν είπα το νερό του προφήτη Ηλία «εφάμιλλο των εμφιαλωμένων». Ως προς τις προδιαγραφές τους, τουλάχιστον, ναι. Το θέμα είναι ότι αλλιώς ξεκίνησαν οι φιάλες του νερού από τα εργοστάσια και – δυστυχώς – τις περισσότερες φορές αλλιώς φτάνουν στα σπίτια μας. Η κατάρα της επαρχίας ως προς τα συσκευασμένα τρόφιμα ήταν και είναι πάντα οι κακές συνθήκες μεταφοράς και αποθήκευσης. Δεν αναφέρομαι στα άλλα τρόφιμα, περιορίζομαι στο νερό: άραγε τί μπορεί να συμβεί σ’ ένα κατά τα άλλα σφραγισμένο μπουκάλι πόσιμου νερού, που έχει ελεγχθεί – αλλά στη συνέχεια παραμένει ολόκληρους μήνες – όχι στο ψυγείο, όπως θα έπρεπε κανονικά, αλλά στοιβιασμένο σε αποθήκες μεσαίων ή και υψηλών θερμοκρασιών, στην καλύτερη περίπτωση – ή ακόμα χειρότερα εκτεθειμένο στον ήλιο; Να μιλήσουμε για τις μικροβιακές αλλιώσεις, ή μήπως για την πολύ χειρότερη περίπτωση χημικής επιμόλυνσης του νερού, όταν καρκινογόνες ουσίες αποσπώνται από το πλαστικό του μπουκαλιού και διαλύονται στο νερό που αυτό περιέχει; Άρα, μήπως το αδικώ το νεράκι του προφήτη Ηλία; Μήπως δεν είναι εφάμιλλο, αλλά πολύ καλύτερο των εμφιαλωμένων;

Και επιστρέφω στην αρχή: το μεγάλο θέμα λοιπόν είναι το νερό που φτάνει στο οικιακό μας δίκτυο. Πολύ περισσότερο σε ποσότητα αλλά όχι πόσιμο: η ίδια του η γεύση πιστοποιεί την ακαταλληλότητά του για πόση. Το παλιό πηγάδι που λειτουργεί εδώ και μερικές δεκαετίες είναι πλέον ανεπίτρεπτα χαμηλά, με αποτέλεσμα – ειδικά το καλοκαίρι, που το νερό…ρέει ποταμηδόν στην κυριολεξία – να αντλείται θάλασσα όλο και περισσότερο. Το αλάτι του θαλασσινού νερού, όπως έχει ήδη ειπωθεί από διάφορους εμπειρογνώμονες, διαλύει τα υπάρχοντα πετρώματα γύρω από το σημείο άντλησης, επιφέροντας τα γνωστά αποτελέσματα. Γι’ αυτό και ο υδράργυρος και όλα τα παρεπόμενα… Μπορεί να μην κινδυνεύουμε αυτή τη στιγμή, αφού ούτως ή άλλως αυτό το νερό δεν το πίνουμε – όμως το καμπανάκι του μελλοντικού κινδύνου ήδη χτύπησε… Πρωταρχικό μέλημα λοιπόν να διοχετευθεί στην ύδρευση καθαρό νερό, ή έστω να αναμιχθεί με το ήδη υπάρχον ώστε να βελτιώσει ικανοποιητικά την ποιότητά του. Και το καθαρό νερό όπως δείχνουν τα πράγματα το έχουμε. Αρκεί να το οδηγήσουμε εκεί που πρέπει – στην κλειστή, καθαρή δεξαμενή του δηλαδή, όπου θα χλωριωθεί όσο πρέπει και θα καταλήξει καθαρό στα σπίτια μας – και άνευ υδραργύρου.

Θερμή παράκληση: μην τσιμπάμε πια τα εύκολα δολωματάκια που μας ρίχνουν οι διάφοροι εξυπνάκηδες κερδοσκόποι. Την πολιτική τους αυτοί, το δικαίωμά μας σε καθαρό νερό εμείς. Ας μιλήσουμε, ας φωνάξουμε – ας ρωτήσουμε όμως και τους ειδικούς. Μη γινόμαστε από μόνοι μας ειδήμονες και λέμε ό, τι μας κατέβει. Ο ψαράς πουλάει ψάρια, ο περιπτεράς τσιγάρα και παγωτά, ο καθηγητής κάνει μάθημα, ο παπάς λειτουργίες και μνημόσυνα, ο πολιτικός… βγάζει λόγους, ο γιατρός κάνει διαγνώσεις κι εγχειρήσεις, ο χημικός αναλύσεις κι ο βοθρατζής εκκενώσεις. Τίποτα δεν είναι μυστικό, τίποτα κρυφό: η κατάσταση γνωστή, τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται, ψάξτε και ρωτήστε. Και προπάντων, όταν έρθει η ώρα, απαιτήστε αυτό που είναι δικαίωμά σας: ελεύθερη και δωρεάν πρόσβαση στο καθαρό νερό. Μη δεχτείτε τίποτα λιγότερο.

Παρασκευή Κουτούμπα

Χημικός Π.Ε.