Μία προσέγγιση στην ερπετοπανίδα των Βορείων Σποράδων

Τα νησιά των Βορείων Σποράδων φιλοξενούν μια πλούσια βιοποικοιλότητα. Πλούσια είναι και η ερπετοπανίδα τους, με 18 διαφορετικά χερσαία είδη ερπετών και αμφιβίων. 

Αναλυτικότερα, συναντάμε 7 είδη φιδιών, εκ των οποίων μόνο το 1 είναι δυνητικά επικίνδυνο, 8 είδη σαυρών, εκ των οποίων όλα είναι ακίνδυνα, 3 είδη χελωνών και 2 είδη αμφιβίων.

Τα φίδια 

Τα φίδια που συναντάμε στις βόρειες Σποράδες είναι ο λαφιάτης (Elaphe quatuorlineata), ο σαπίτης (Malpolon insignitus), ο έφιος (Dolichophis caspius), το αγιόφιδο (Telescopus fallax), το σπιτόφιδο (Zamenis situla) και η κοινή οχιά (Vipera ammodytes). Το μοναδικό δυνητικά επικίνδυνο φίδι στις βόρειες Σποράδες είναι η οχιά (εικόνα 3.), η οποία απαντάται στην Αλόννησο, στην Σκιάθο, στην Σκόπελο, στα Γιούρα και στα Δύο Αδέλφια. Η οχιά δεν είναι καθόλου επιθετική και δαγκώνει μόνο αν πιαστεί ή πατηθεί.

Ο λαφιάτης (εικόνα 1.) είναι ένα μεγάλου μεγέθους ακίνδυνο φίδι, το οποίο σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να φτάσει τα 2.5 μέτρα. Πρόκειται για ένα σχετικά αργό φίδι, που δαγκώνει πολύ σπάνια. Πολύ συχνά τον βρίσκουμε μέσα σε αποθήκες σπιτιών, όπου κυνηγάει και τρέφεται με μεγάλα ποντίκια και αρουραίους. Ο λαφιάτης όταν είναι νεαρός σε ηλικία, μιμείται τα σχέδια και το χρώμα της οχιάς (εικόνα 2.). Ωστόσο, μπορούμε εύκολα να τον ξεχωρίσουμε από το στενό κεφάλι, το μακρόστενο σώμα, την μεγάλη και λεπτή ουρά, και τα σχέδια, που σε αντίθεση με την οχιά, μοιάζουν με κηλίδες και όχι με "ζικ ζακ". Ο λαφιάτης απαντάται στην Σκιάθο, στην Σκόπελο και στην Κυρά Παναγιά, πιθανόν και σε άλλα νησιά.

Ο σαπίτης (εικόνα 4.) πρόκειται για ένα μεγάλο σε μέγεθος οπισθόγλυφο είδος. Φέρει ασθενές δηλητήριο, που σημαίνει πως δεν είναι αρκετά ισχυρό για να μας βλάψει. Επίσης είναι οπισθόγλυφο, που σημαίνει πως τα δόντια που εκχύουν το δηλητήριο βρίσκονται πολύ πίσω στην άνω γνάθο και είναι σχετικά δύσκολο να μας εκχύσει δηλητήριο. Άρα πρόκειται για ένα ακίνδυνο φίδι. Ο σαπίτης είναι σκουρόχρωμος, μακρόστενος και αρκετά γρήγορος. Τρεφεται με άλλα φίδια όπως οχιές, με μεγάλα τρωκτικά και με μεγάλες σαύρες. Τον βρίσκουμε στην Σκόπελο, στα Σκάντζουρα, στα Γιούρα και μάλλον στην Αλόννησο.

Εικόνα 1. Ενήλικος Λαφιάτης (Elaphe quatuorlineata). Ακίνδυνο φίδι. 
Φωτογραφία του Ηλία Στραχίνη. 

Ο έφιος (εικόνα 5.) είναι ένα μεγάλο, μακρύ και πολύ γρήγορο φίδι. Στην Αλόννησο έχει την τοπική ονομασία "Δεντρογαλιά". Πρόκειται για ένα εντελώς ακίνδυνο φίδι. Είναι αρκετά κοινό στην Αλόννησο και το βρίσκουμε συχνά κοντά σε οικισμούς. Αρκετά συχνά μπορεί να γίνει σκουρόχρωμος, σχεδόν ολόμαυρος. Τρέφεται με άλλα φίδια όπως οχιές και με μεγάλα τρωκτικά. Απαντάται στην Αλόννησο, στην Περιστέρα και στην Λεχούσα.

Το αγιόφιδο είναι ένα σχετικά μικρό και μακρόστενο φίδι. Είναι οπισθόγλυφο, που σημαίνει πως δύσκολα μπορεί να μας εκχύσει δηλητήριο. Επίσης το δηλητήριο του είναι ανίσχυρο και δεν μπορεί να μας βλάψει, ενώ δαγκώνει πολύ σπάνια και μόνο αν πιαστεί. Κυκλοφορεί συχνά τη νύχτα και τρέφεται με μικρές σαύρες και τρωκτικά. Στις βόρειες Σποράδες, ζει στην Αλόννησο.

Εικόνα 2. Νεαρός Λαφιάτης (Elaphe quatuorlineata). Ακίνδυνο φίδι. 
Φωτογραφία του Ηλία Στραχίνη. 

 Το σπιτόφιδο είναι ένα πολύ όμορφο φίδι με με κοκκινωπά σχέδια. Πολύ συχνά (λανθασμένα) ονομάζεται αστρίτης και δυστυχώς θανατώνεται. Πρόκειται για ένα ακίνδυνο φίδι που τρεφεται κυρίως με τρωκτικά. Ζει στην Αλόννησο και στην Σκόπελο.

Εικόνα 3. Κοινή Οχιά (Vipera ammodytes). Το μοναδικό δυνητικά επικίνδυνο φίδι στην περιοχή. Φωτογραφία του Ηλία Στραχίνη. 

Εικόνα 4. Σαπίτης (Malpolon insignitus). Ένα ακίνδυνο φίδι. 
Φωτογραφία του Ηλία Στραχίνη. 

Εικόνα 5. Ενάς έφιος (Dolichophis caspius) ο οποίος τρώει έναν άλλον έφιο. 
Φωτογραφία: Λάουρα Μελετοπούλου.

Σαύρες 

Στα νησιά των Βορείων Σποράδων συναντάμε 8 διαφορετικά είδη σαυρών. Αυτά είναι το σιλιβούτι (Podarcis erhardii), το οποίο είναι η κοινοτερη σαύρα στην περιοχή, η σαύρα της Σκύρου (Podarcis gaigeae) η οποία, σε όλον τον κόσμο, υπάρχει μόνο στην Σκύρο, στις γύρω νησίδες και στο Πιπέρι, η τρανόσαυρα (Lacerta trilineata) η οποία είναι η μεγαλύτερη σαύρα της περιοχής, το σαμιαμίδι (Hemidactylus turcicus), ο κυρτοδάκτυλος (Mediodactylus kotschyi) και ο αβλέφαρος (Ablepharus kitaibelii). Το σαμιαμίδι, δυστυχώς, στην περιοχή πιστεύεται πως είναι επικίνδυνο, κάτι που δεν ισχύει καθώς πρόκειται για μια εντελώς ακίνδυνη σαύρα. Ο αβλέφαρος δυστυχώς και αυτός θεωρείται επικίνδυνος και στην περιοχή τον ονομάζουν "ήλιο". Ο αβλέφαρος όμως είναι μια εντελώς ακίνδυνη σαύρα.

Χελώνες 

Στα νησιά των Βορείων Σποράδων συναντάμε 3 είδη χελωνών: Δύο της ξηράς και μια του γλυκού νερού. Αυτές είναι η γραμμωτή νεροχελώνα (Mauremys rivulata), η κρασπεδωτή χελώνα (Testudo marginata) και η Μεσογειακή χελώνα (Testudo hermanni). Οι χελώνες αυτές δυστυχώς απειλούνται από την λαθροσυλλογή, αφού πολλοί άνθρωποι τις παίρνουν στα σπίτια τους και τις κρατούν για κατοικίδια. Αυτό απαγορεύεται και οι χελώνες προστατεύονται.

Αμφίβια

Στους υγροβιότοπους των Βορείων Σποράδων υπάρχουν και αμφιβία. Αυτά είναι ο πρασινόφρυνος (Bufotes viridis) και ο βαλτοβάτραχος (Pelophylax kurtmuelleri).

Όλες οι πληροφορίες αυτού του κειμένου είναι βασισμένες σε εκτεταμένη έρευνα σε βιβλιογραφία αλλά και σε εμπειρία πεδίου. Ευχαριστούμε τον Βιολόγο Ηλία Στραχίνη για τις φωτογραφίες που μας παρείχε, καθώς και την εξαιρετική ιστοσελίδα του για την ελληνική ερπετοπανίδα: www.herpetofauna.gr

Σταμάτης Καλογιάννης και Λάουρα Μελετοπούλου