Η μεγάλη των σπόρων γιορτή

Συνέντευξη του εμπνευστή του “Πελίτη”

Παναγιώτη Σαϊνατούδη στον Χρήστο Δ. Παλαιολόγο

Ο πρώτος μου διορισμός σε σχολείο ήρθε «ως κεραυνός εν αιθρία» στη ζωή μου αφού έπρεπε να εγκαταλείψω για κάποιο χρονικό διάστημα το αγαπημένο μου νησί και να ζήσω στην ακριτική –και μακριά από τη θάλασσα– Δράμα. Πολύ σύντομα κατάλαβα πως βρήκα έναν υπέροχο τόπο με ευγενικούς, φιλόξενους, ζεστούς ανθρώπους, που μ’ έκαναν από την πρώτη στιγμή να αισθανθώ «σαν το νησί μου». Ένας από αυτούς τους ανθρώπους, με ανήσυχο πνεύμα και ανοιχτή καρδιά είναι ο Παναγιώτης Σαϊνατούδης δημιουργός του Πελίτι, κοινότητα βασισμένη στην καλλιέργεια της γης, που βρίσκεται έξω από το Παρανέστι της Δράμας στους πρόποδες της Ροδόπης. Μία από τις σπουδαιότερες δραστηριότητές του είναι η δημιουργία προγράμματος ανταλλαγής σπόρων μεταξύ αγροτών και μη, στην Ελλάδα. Το Πελίτι έχει σαν στόχο να δρα ταυτόχρονα ως τράπεζα σπόρων αλλά και να προωθεί τούς σπόρους που κατάγονται αυθεντικά από το ελληνικό έδαφος με κύριο άξονα τη διατήρηση των ντόπιων ποικιλιών.

Ο εμπνευστής του “Πελίτη”Παναγιώτης Σαϊνατούδης

Το ερχόμενο Σάββατο 11 Μαΐου 2013 πραγματοποιείται η 13η Πανελλαδική Γιορτή Ανταλλαγής Ντόπιων Ποικιλιών και με αφορμή το γεγονός αυτό συνάντησα τον Παναγιώτη στο αγρόκτημα όπου θα πραγματοποιηθεί η μεγάλη συνάντηση. Θέλοντας να μοιραστώ τη συζήτηση μας με τους συντοπίτες μου και από τα τρία νησιά, σας τη παραθέτω:

Πέρυσι ήμουν παρών στη γιορτή και εντυπωσιάστηκα από τη κοσμοπλημύρα. Κατόπιν έμαθα ότι πάνω από 7.000 άνθρωποι ήρθαν σε αυτό το πανέμορφο χωριό, στην άκρη της Ελλάδας να πάρουν και να δώσουν σπόρους. Δεδομένου της οικονομικής κρίσης θα περίμενε κάποιος η προσέλευση να είναι μικρότερη. Τι το ιδιαίτερο έχουν αυτοί οι σπόροι;

Εντυπωσιακό, 7000 άνθρωποι στην "aκρη της Ελλάδας" για την Γιορτή!

Οι ντόπιες ποικιλίες είναι ένα ζωντανό κομμάτι του πολιτισμού μας και...
όπως έχουμε χρέος να διατηρήσουμε τα ιστορικά μνημεία έτσι έχουμε χρέος να διατηρήσουμε και τις ντόπιες ποικιλίες. Οι ντόπιες ποικιλίες έχουν αρώματα, χρώματα και γεύσεις κάτι που στερούνται οι "μοντέρνες" ποικιλίες. Επίσης ο αγρότης – καλλιεργητής μπορεί κάθε χρόνο να κρατάει το δικό του σπόρο για την επόμενη χρονιά και κατά συνέπεια να είναι «αυτάρκης»

Πού αποδίδεις το μεγάλο ενδιαφέρον του κόσμου για την Πανελλαδική Γιορτή Ανταλλαγής Σπόρων;

Κάθε χρόνο το Σάββατο μετά το Πάσχα, φέτος στις 11 Μαίου 2013, πραγματοποιείται η Πανελλαδική Γιορτή Ανταλλαγής Σπόρων στο Μεσοχώρι του Δήμου Παρανεστίου στη Δράμα. Καλλιεργητές από όλη την Ελλάδα έρχονται και μοιράζουν σπόρους, εμπειρίες. Το ενδιαφέρον του κόσμου είναι πολύ μεγάλο, ίσως τώρα εξαιτίας και της οικονομικής κρίσης να κρίνεται επιτακτική η ανάγκη για την διατήρηση της αυτάρκειας και της ελευθερίας μας.

Μεγαλύτερο ενδιαφέρον δείχνουν οι άνθρωποι των μεγάλων αστικών κέντρων, οι οποίοι θέλουν ερασιτεχνικά να καλλιεργήσουν στα μπαλκόνια, πυλωτές έτσι ώστε να καλύψουν μέρος των καθημερινών βιοποριστικών τους αναγκών ή πολλοί εξ αυτών εγκαταλείποντας τις πόλεις και επιστρέφοντας στο χωριό τους επιθυμούν να ασχοληθούν με τη γεωργία.

Δεν έρχονται μόνο οικολόγοι, οργανώσεις, ακτιβιστές που μάχονται για την διάσωση των ντόπιων σπόρων άλλα κυρίως απλοί άνθρωποι που ψάχνουν τις χαμένες γεύσεις των παιδικών τους χρόνων

Γεγονός είναι ότι όλοι πλέον οι Έλληνες ανεξαρτήτου ηλικίας ενδιαφέρονται για την προέλευση της τροφής τους και τους σπόρους. Οι ντόπιες ποικιλίες είναι μια λύση στην οικονομική και πολιτική κατάσταση που βρίσκεται η χώρα μας τα τελευταία χρόνια γιατί σου δίνουν τροφή για να ζήσεις. ¨Όπως λένε ξένοι ερευνητές (ο Nick Bell από τη Γαλλία και ο Adam Forbes από την Αμερική http://forbesfarmer.blogspot.gr/) στην Ελλάδα δεν έσπασε ο κρίκος στην αλυσίδας της καλλιέργειας καθώς εξακολουθεί η γνώση να μεταδίδεται από τον πατέρα στον γιό και από τη μάνα στην κόρη σε αντίθεση με τις Ευρωπαϊκές χώρες .

Η γιορτή περιλαμβάνει ομιλίες με προσκεκλημένους από όλο τον κόσμο με θέμα τι άλλο; Την αξία των ντόπιων ποικιλιών! (στο βάθος η επιβλητική οροσειρά της Ροδόπης με τη ψηλότερη κορυφή-2.191 μ- να βρίσκεται στο έδαφος της Βουλγαρίας).

Γιατί είναι τόσο σημαντική η διάσωση των ποικιλιών;

Σύμφωνα με τον FAO (2004), περίπου το 75% του φυτικού γενετικού υλικού παγκοσμίως και το 90% των ντόπιων ποικιλιών έχουν εκλείψει τα τελευταία 100 χρόνια, επειδή οι γεωργοί σε όλον τον κόσμο σιγά-σιγά εγκατέλειψαν τις ποικιλίες που καλλιεργούσαν παραδοσιακά, για να τις αντικαταστήσουν με ομοιόμορφες βελτιωμένες ή «εξωτικές» ποικιλίες υψηλών αποδόσεων.

Αποτέλεσμα αυτής της εγκατάλειψης είναι η παγκόσμια διατροφή να βασίζεται σήμερα κατά 75% σε 12 μόνο φυτά, με κύρια το ρύζι, τον αραβόσιτο και το σιτάρι.

Η αυξανόμενη γενετική ομοιομορφία, η μείωση της γενετικής βάσης των καλλιεργειών και η γεωργική εκμετάλλευση τεράστιων εκτάσεων με μία μόνο ποικιλία οδήγησε σταδιακά στην αύξηση της γενετικής ευπάθειας των καλλιεργειών, στα εξελισσόμενα παθογόνα, με εμφανείς τις αρνητικές συνέπειες και σε πολλές περιπτώσεις την εκδήλωση επιδημιών.

Η Μοναχή μοιράζει σπόρους που αναπαράγονται εδώ

και πολλά-πολλά χρόνια σε Μοναστήρι της Λάρισας.

Πόσο μακριά έχει φτάσει ο «σπόρος» του Πελίτι;

Τα τελευταία 2 χρόνια το Πελίτι διοργανώνει τις Διεθνείς Ημέρες Σπόρων. Φέτος θα συμμετέχουν 18 χώρες ανάμεσα τους και η Δρ. Βαντάνα Σίβα, διεθνώς γνωστή περιβαλλοντολόγος, επιστήμονας και φιλόσοφος, φεμινίστρια, ακτιβίστρια και συγγραφέας. Έχει λάβει πολλά τιμητικά βραβεία μεταξύ των οποίων το Right Livelihood Award, ή αλλιώς το Εναλλακτικό Βραβείο Νόμπελ το 1992, το βραβείο Ειρήνης στο Σϊδνευ το 2010. Τον Σεπτέμβριο του 2012 της απονεμήθηκε και το βραβείο Fukuoka, από την κυβέρνηση της πόλης Fukuoka της Ιαπωνίας

Εδώ και πολλά χρόνια αγωνίζεται για την ελευθερία των αγροτών και των σπόρων, ώστε να μην καταστρέψει ο σύγχρονος ιμπεριαλισμός την ελευθερία της ζωής. "Δεν θέλω να ζω σε έναν κόσμο που πέντε γιγαντιαίες εταιρίες ελέγχουν την υγεία και την τροφή μας".

Οι οργανώσεις αυτές θα μιλήσουν για τις δράσεις τους, θα παρουσιάσουν την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα τους και θα σχεδιάσουν τα επόμενα βήματα τους.

Εν όψει μάλιστα και της επικείμενης Νομοθεσίας που απαγορεύει στους αγρότες να κρατάνε δικό τους σπόρο επαφίεται η σίτιση των λαών στα χέρια των πολυεθνικών.

Κατά συνέπεια ο «Σπόρος» του Πελίτι έχει φτάσει σε όλες τις γωνιές του κόσμου.

Πως θα καταφέρουμε ο σπόρος να μείνει «δυνατός»

Στη σελίδα μας υπάρχουν πληροφορίες για την απόσταση σποράς καθώς και βίντεο για τη συλλογή και διατήρηση σπόρων

http://www.peliti.gr/images/stories/fylladio_syllogis_sporon.pdf

http://www.peliti.gr/images/stories/files/egxeiridio/ISOLATION_DISTANCES_home-scale.pdf

http://www.peliti.gr/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=36&Itemid=37&lang=el

Πρόσφατα διάβασα τη φράση: «Οι σπόροι δεν ανήκουν σε εμάς αλλά στις γενιές που θα έλθουν, εμείς είμαστε οι διαχειριστές τους» . Τι λες για αυτό;

Οι ντόπιες ποικιλίες πέρασαν πολλά για να φτάσουν σε εμάς. Αντίξοες καιρικές συνθήκες, άγονο έδαφος, δυνατούς ανέμους, ξηρασία κτλ. Προσαρμόστηκαν στο εκάστοτε περιβάλλον και έφτασαν στις μέρες μας, γι’ αυτό και υπάρχουν τόσο διαφορετικές ποικιλίες π.χ ξερικές που δεν χρειάζονται πολύ νερό.

Είναι ανθεκτικές, δεν έχουν πολλές απαιτήσεις σε νερό, γόνιμο έδαφος, δεν χρειάζονται φυτοφάρμακα και μπορούν να μας θρέψουν σε δύσκολους καιρούς. Πρέπει λοιπόν να τις προστατεύσουμε και να τις παραδώσουμε στις επόμενες γενιές, γιατί είναι η τροφή τους και κατά συνέπεια άρρηκτα δεμένες με τη ζωή τους.

Με αφορμή αυτό έγραψα την ιστορία του σταριού το 2007:

Είμαι ένας κόκκος σταριού,

κράτα με στη χούφτα σου,

κλείσε τα μάτια σου

και άφησε με να σου διηγηθώ

την ιστορία της ζωής μου

Όπως λέει και η ελληνική μυθολογία, η Θεά Δήμητρα με πρόσφερε στους προγόνους σου. Αυτή τους δίδαξε και την καλλιέργεια μου. Από νωρίς εξαπλώθηκα σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης και αποτέλεσα τη βασική τροφή του ανθρώπινου είδους. Προσαρμόστηκα σε όλα σχεδόν τα κλίματα, που ο άνθρωπος με ταξίδεψε. Πέρασα πολλές αντιξοότητες, φτωχά εδάφη, ξηρασία, δυνατούς ανέμους. Όμως πάντα κατάφερνα να επιβιώνω και να γίνομαι τροφή για τον άνθρωπο.

Χωρίς εθελοντές, δεν γίνεται τίποτα!

Τα τελευταία 50 χρόνια, ο άνθρωπος μ’ έδιωξε από τα χωράφια του, γιατί όπως ισχυρίζεται δε δίνω μεγάλες παραγωγές και δε φέρνω πολλά χρήματα στο σπιτικό του. Με εκτόπισε σε πολύ άγονες και απομακρυσμένες περιοχές. Με καλλιεργούν πλέον μόνο μερικοί ηλικιωμένοι φίλοι μου, που ξέρουν να εκτιμούν τις αξίες μου.

Κάποια άλλα αδέλφια μου, βρίσκονται πλέον, μόνο σε κρύες Τράπεζες Γενετικού Υλικού. Τη θέση μου πήραν υβρίδια που είναι καρπός διασταύρωσης πολλών ποικιλιών. Την πρώτη χρονιά του δίνουν μεγάλη παραγωγή, μετά από δύο με τρία χρόνια δεν παίρνει ούτε τον σπόρο που σπέρνει.

Οι καλλιεργητές έπαψαν πλέον να κρατούν το δικό τους σπόρο. Αγοράζουν από τις πολυεθνικές εταιρείες. Έτσι δεν είναι ελεύθεροι. Είναι πλέον υποχείρια των πολυεθνικών. Για να δώσουν τα υβρίδια τις μεγάλες αποδόσεις, πρέπει ο αγρότης να κοπιάσει πολύ. Να δουλέψει καλά τη γη, να τη φαρμακώσει, να τη λιπάνει με χημικά. Ακόμη θα πρέπει να τραβήξει από πολύ βαθιές γεωτρήσεις νερό για να ποτίσει τα φυτά. Η ανταμοιβή του είναι η μεγάλη παραγωγή με τη χαμηλή τιμή πώλησης, με δηλητηριασμένους καρπούς, που μπορεί να καταλήξουν στη χωματερή.

Ο άνθρωπος στην αναζήτηση του χρήματος και της ευκολίας, εγκατέλειψε τις ντόπιες ποικιλίες που είναι δώρα του Θεού και καλλιεργεί υβρίδια, που είναι καρπός της φτωχής γνώσης του ανθρώπου. Ενώ ξεπέρασα όλες τις καιρικές αντιξοότητες, σκόνταψα στην απληστία του ανθρώπου.  Εκεί που κάποτε φύτρωναν χιλιάδες ποικιλίες φυτών, τώρα δε φυτρώνουν παρά μονάχα ελάχιστες.

Ο άνθρωπος μέρα με την ημέρα γίνεται πιο φτωχός, κόβοντας το νήμα της ζωής του:

«Στοχάσου αν τύχει και χαθώ, μαζί μου θα χαθείς και συ, γιατί είναι δεμένη η μοίρα σου μαζί με τη δική μου».

Ως εκπαιδευτικός οφείλω να σε ρωτήσω πως μπορεί να συμβάλει η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στα σχολεία μας σε αυτό που σκέφτονται και ελπίζουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι που θα έρθουν εδώ το ερχόμενο Σαββατοκύριακο.

Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια προσπάθεια μέσα από Περιβαλλοντικά προγράμματα στα σχολεία να έρθουν τα παιδιά σε επαφή με τα φυτά, τη γη. Δημιουργούνται σχολικοί κήποι, σπορεία και τα παιδιά γίνονται μάρτυρες του θαύματος της δημιουργίας.

Τα παιδιά φυτεύουν σποράκια και μετά γεύονται τους καρπούς των κόπων τους ή μοιράζουν σε γειτονιές τα φυτά που δημιούργησαν. Με αυτό τον τρόπο γίνεται συνείδηση ότι ένα μέρος της τροφής μας μπορούμε να το καλλιεργήσουμε, συνειδητοποιούμε ότι αυτό που τρώμε είναι σπόρος και παύουμε να είμαστε απλοί καταναλωτές.

Το Πελίτι συμμετέχει σε αυτές τις δράσεις με διάθεση σπόρων, ομιλίες, εργαστήρια, θεατρικά παιχνίδια.

Στις 22 Μαΐου 2009 τιμήθηκες ως φύλακας της Βιοποικιλότητας της Μεσογείου από το Bioversity International και το Commune di Roma.(Δήμος της Ρώμης) για τη συνεισφορά του στη διασφάλιση της διατήρησης και χρήσης της γεωργικής βιοποικιλότητας στην Ελλάδα. Παναγιώτη ποια είναι η βασική θέση του Πελίτι ;

Ότι ο καθένας είναι σημαντικός και σπουδαίος ανεξάρτητα από την οικονομική, πολιτική και κοινωνική του θέση. Ότι κάθε μέρα με το πιρούνι μας ψηφίζουμε τι γεωργία και το τι πλανήτης θα υπάρξει αύριο και ότι ο καθένας μας μπορεί να επηρεάσει το μέλλον εκατομμυρίων ανθρώπων στην Ελλάδα και στον πλανήτη με τις αποφάσεις και τις πράξεις του.

Ξεκινάμε από την άποψη ότι όλοι μας φέρουμε ευθύνη γι' αυτά που γίνονται σε προσωπικό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Εμείς οι ίδιοι οδηγούμε τα γεγονότα με τη στάση και τη σκέψη μας. Κατά συνέπεια ο καθένας μας κρατάει ένα μέρος από τη λύση των προβλημάτων σε προσωπικό και σε παγκόσμιο επίπεδο. Δεν είμαστε θύματα καταστάσεων αλλά συνδημιουργοί αυτών των καταστάσεων. Όταν το αντιληφθούμε αυτό τότε μπορούμε να κάνουμε τις μεγάλες αλλαγές. Ο υπολογιστής που σας γράφω , το κινητό που έχουμε στην τσέπη μας, το αυτοκίνητο που οδηγάμε, το εκπαιδευτικό σύστημα που παρακολουθήσαμε κτλ είναι υλοποιημένα όνειρα κάποιων ανθρώπων. Κάποιοι τους είπαν ότι είναι αδύνατον να γίνουν αυτά, με υπομονή και επιμονή όμως υλοποιήθηκαν. Αν οραματιστούμε λοιπόν έναν καλύτερο κόσμο όπου οι ντόπιες ποικιλίες καλλιεργούνται στους αγρούς και τρέφουν τους ανθρώπους, η αγάπη και η αλληλεγγύη είναι βασικά συστατικά της κοινωνίας και αν βαδίσουμε κάθε μέρα προς αυτή τη κατεύθυνση, κάποια μέρα αυτή θα είναι η πραγματικότητα γιατί αυτό επιλέξαμε. Εστιάζουμε την προσοχή μας στα θετικά πράγματα που γίνονται και αυτά ως δια μαγείας αυξάνουν.

Το σημαντικό δεν είναι να βλέπουμε τι κάνουν οι άλλοι αλλά τι κάνουμε εμείς. Το πρόβλημα δεν είναι αν θα βγει στην αγορά ένα καινούριο προϊόν. Το ζήτημα είναι αν θα το στηρίξουμε ή όχι. Οι πολυεθνικές κάνουν τη δουλειά τους κι εμείς τη δική μας. Δεν καταναλώνουμε και δεν στηρίζουμε τα προϊόντα που καταστρέφουν το περιβάλλον. Δεν πολεμάμε με κανέναν έξω από μας, αυξάνουμε τη συνειδητότητά μας και αυτό είναι αρκετό για να φέρει τεράστιες αλλαγές.

Παναγιώτη σ’ ευχαριστώ και εύχομαι επιτυχία στη Γιορτή.

Χρήστος Δ. Παλαιολόγος

εκπαιδευτικός