Ενεργός πολίτης και Περιβάλλον

Γράφει ο Τζούμας  Θοδωρής 

Τελειόφοιτος τμήματος Χημείας Α.Π.Θ.

Εξωτερικός συνεργάτης Ελληνικής Εταιρείας

Περιβάλλοντος και Πολιτισμού

Η σημαντικότερη ίσως πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει ο άνθρωπος στο κατώφλι της τρίτης χιλιετίας μ.Χ. είναι η υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Η ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη που έχει προηγηθεί βρήκε απροετοίμαστη την παγκόσμια κοινότητα να αξιοποιήσει σωστά τα πλεονεκτήματα που της παρείχε, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν περιβαλλοντικές στρεβλώσεις  και παρενέργειες που υποθηκεύουν το μέλλον μας σε βαθμό οριακά αντιστρεπτό...

«Thinking globaly and acting locally» είναι η άποψη που εμπεριέχει τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης και ανταποκρίνεται στις πολιτιστικές προεκτάσεις της εφαρμογής της. Το λογικό συμπέρασμα της άποψης αυτής είναι ότι οι πρωτοβουλίες για την προστασία του περιβάλλοντος είναι προσωπική υπόθεση αν θέλουμε να είναι αποτελεσματικές. Χρειάζεται η ενσυνείδητη συµµετοχή µας, ώστε η ευαισθητοποίηση να γίνει στάση ζωής και να µας ακολουθεί σε κάθε δραστηριότητα και συμπεριφορά µας. Ο καθένας µας μπορεί να γίνει κοινωνός της ιδέας για την προστασία του πλανήτη. Η αρχή της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης «ο ρυπαίνων πληρώνει» πρέπει να γίνει µότο όλων των κατοίκων της Γης. Όλοι τελικά πρέπει να αγαπήσουν και να προστατέψουν τη δική τους μικρή πατρίδα µε αίσθημα ευθύνης και µε οικουμενική σκέψη και σίγουρα κάποια πράγματα θα γίνουν καλύτερα. Ο πλανήτης Γη µάς χρειάζεται όλους. 

Η οικολογική κρίση, περισσότερο κρίση συνείδησης και λιγότερο διαχείρισης, απαιτεί εγρήγορση και ταυτόχρονες τομές αφύπνισης και παρέμβασης απ’ όλους  όσους θέλουμε να αντικρίζουμε στα μάτια τις γενιές που έρχονται έχοντας την αίσθηση ότι πράξαμε στο ακέραιο το καθήκον μας.

«Το περιβάλλον είναι η προβολή της ψυχής ενός λαού επάνω στην ύλη» έλεγε ο μεγάλος μας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης. 

ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ δεν είναι ζήτημα µιας  μικρής ομάδας ανθρώπων. Είναι ζήτημα δικό µου και δικό σου, δικό µας, ζήτημα όλων των ανθρώπων. 

 Δεν υπάρχει νόημα στην προσκόλληση και στην κατηγορία των «άλλων» για να προστατεύσουμε τη φύση και να απαλλαγούµε  από τις τύψεις και τις ευθύνες που µας βαραίνουν. ‘Ζούμε την εποχή των απολογισμών, εκατομμύρια χρόνια ανθρώπινης περιπέτειας καταλήγουν στην διακήρυξη ότι ο άνθρωπος έχει δικαίωμα όχι στην υγεία ή στην μόρφωση  αλλά απλώς στο δικαίωμα να υπάρχει’ Pascal Bruckner από το βιβλίο του  ‘Η μελαγχολική Δημοκρατία’. 

Η προστασία του περιβάλλοντος είναι ζήτημα επιβίωσης, σε όλα αυτά τα πεδία αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα για τη διασφάλιση της ποιότητας ζωής των σηµερινών, αλλά και των μελλοντικών γενεών. 

Απαιτείται n συνδρομή πολλών παραγόντων για την αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος και τη χάραξη και εφαρμογή σωστής πολιτικής. Απαιτούνται στόχοι και προτεραιότητες. Θεμέλιο κάθε αποτελεσματικής περιβαλλοντικής πολιτικής είναι, πάνω από όλα, ο βαθμός της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης των πολιτών. Ο πιο αποτελεσματικός σχεδιασμός είναι εκείνος που βασίζεται και στοχεύει στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών και κυρίως στη σωστή ενημέρωση των νέων.  

Σε κάθε περίπτωση, θεμελιώδης αρχή της περιβαλλοντικής εκστρατείας είναι η αειφορία. Σύμφωνα µε τον κλασικό ορισμό, αειφόρος ανάπτυξη είναι η «ανάπτυξη που καλύπτει τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τη δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες». Η ανάπτυξη αυτή επιτυγχάνεται χωρίς εξάντληση φυσικών πόρων και οικολογική επιβάρυνση. Είναι η ανάπτυξη που σέβεται την αρχή της ισότητας των γενεών. Την αρχή ότι οι επόμενες γενιές  δικαιούνται να ζήσουν σε ένα περιβάλλον που θα έχει τουλάχιστον την ίδια ποιότητα µε το σημερινό. Όπως εύστοχα λέγεται, «το περιβάλλον δεν το κληρονοµήσαµε από τους πατεράδες µας, αλλά το δανειζόμαστε από τα παιδιά µας». 

Το ζητούμενο πλέον όλων είναι η ανάπτυξη που θα σέβεται το περιβάλλον, την καθημερινότητα όλων µας, την κάθε μορφή ζωής. Η διάσωση της ποικιλομορφίας του φυσικού περιβάλλοντος και των πλουτοπαραγωγικών πηγών είναι προαπαιτούμενα για την εξασφάλιση της ποιότητας ζωής στο διηνεκές. Η εκπαίδευση για την αειφόρο ανάπτυξη βασίζεται στην αλλαγή αξιών, στάσεων και δράσεων, για να περισώσoυµε να βελτιώσουμε και να αναδείξουμε τους διάφορους τομείς του ζητήματος. Η «αειφορική προστασία» αναγνωρίζεται σήμερα ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, παράλληλα µε τα δικαιώματα στη ζωή, την ελευθερία, την εργασία, τη δικαιοσύνη, την ίση μεταχείριση.  

Στο βιβλίο του συγγραφέα Jared Diamond, (Αμερικανός καθηγητής Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας) «Όπλα, µικρόβια και ατσάλι), που τιµήθηκε µε βραβείο Πούλιτζερ, αναλύονται οι πέντε παράγοντες που µε κοινό παρανομαστή την καταστροφή του περιβάλλοντος οδήγησαν στην κατάρρευση προηγμένων κοινωνιών, όπως οι ΗΠΑ. Οι βασικές αιτίες ήταν: η ανεξέλεγκτη δόμηση, η κατασπατάληση υδάτινων πόρων, η καταστροφή μεγάλων δασών, οι πόλεμοι, οι κλιματολογικές αλλαγές, η αύξηση του πληθυσμού και η αδυναμία της γης να καλύψει τις διατροφικές ανάγκες του πληθυσμού. Η βιώσιμη ανάπτυξη θεμελιώνεται στην εκπαίδευση, στην  οικονομία και στην κοινωνία, αλλά πρέπει να ορίσει και κανόνες στον τοµέα του πολιτισμού που να ενισχύουν σεβασμό στις τοπικές ταυτότητες. Και Ο ΕΝΕΡΓΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες για την αλλαγή. Δεν υπάρχει µία και μοναδική συνταγή για µια ολοκληρωτικά φιλική προς το περιβάλλον ζωή, υπάρχουν όμως πολλές επιμέρους δράσεις. Για όλα αυτά επιβάλλεται η οργάνωση εκστρατείας για την αλλαγή της ατομικής συμπεριφοράς και την αφύπνιση της περιβαλλοντικής ευαισθησίας. 

Σήμερα κανείς δεν δικαιούται να παραμένει περιβαλλοντικά «αναλφάβητος». Γιατί σ' αυτή τη, χωρίς υπερβολή, τραγωδία εν εξελίξει, δεν είμαστε θεατές, αλλά πρωταγωνιστές. 

Ελπίζω το παρόν άρθρο   να αποτελέσει αφορμή για στοχασμό και προβληµατισµό, ώστε όλοι αναλογιζόμενοι το μερίδιο της ευθύνης να αναλάβουμε ουσιαστικές δράσεις για την προστασία του τόπου μας. Καταλυτική θεωρώ εν κατακλείδι τη ρήση του βιoλόγoυ  Edward Osborne Wilson πως «η ανθρωπότητα δεν προσδιορίζεται από όσα δημιουργεί, αλλά από όσα επιλέγει να µην  καταστρέψει». 

Τέλος, οφείλω να επαινέσω δημόσια τη σημαντική πρωτοβουλία έκδοσης τοπικού Tύπου αφού γεγονός είναι πως πολλά προβλήματα δε θα υπήρχαν στην ίδια έκταση, αν οι πολίτες  διέθεταν αυξημένη πληροφόρηση.